ΜΥΘΟΙ, ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΒΟΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Μικρές αφηγήσεις για γεγονότα που όλοι γνωρίζουμε, αλλά ποτέ δεν συνέβησαν

Δηλαδή, οι Σπαρτιάτες δεν πετούσαν παιδιά στον Καιάδα; Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν έκοψε τον Γόρδιο Δεσμό; Θα μας πείτε και ότι δεν λάτρευαν όλοι οι Βυζαντινοί τον τελευταίο τους αυτοκράτορα; Δεν σχεδίασε την Αγία Σοφία μια μέλισσα; Ούτε το Κρυφό Σχολειό υπήρξε ποτέ; Ούτε ο χορός του Ζαλόγγου; Ούτε για τους εμφυλίους της Επανάστασης ευθύνεται η διχόνοια των Ελλήνων; Τα αγγλικά δάνεια τελικά βοήθησαν την Επανάσταση; Δεν δημιούργησε το ΙΚΑ ο Μεταξάς; Δεν αφορίστηκε ποτέ ο Καζαντζάκης;
Το γαρίφαλο του Μπελογιάννη δεν ήταν κόκκινο; Το σαμποτάζ του Έβρου δεν έγινε με ζάχαρη στα ρεζερβουάρ των τανκς; Αλήθεια, ούτε ο Τσόρτσιλ είπε πως «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες»; Ούτε ο Θεοδωράκης μάς κάλεσε να επιλέξουμε «Καραμανλής ή τανκς»; Δεν έγραψε ο Ρίτσος για τα τανκς που «χορεύουν στους δρόμους της Πράγας»; Ούτε ο Ανδρέας Παπανδρέου είπε πρώτος πως «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» ούτε ανοιγόκλεισε το «χρονοντούλαπο της Ιστορίας»; Σε λίγο θα μας πείτε ότι ο Καποδίστριας δεν έκανε τεχνάσματα για να μάθουμε να τρώμε πατάτες, ότι ο Αϊνστάιν δεν έκλεψε τη θεωρία της σχετικότητας από τον Καραθεοδωρή και ότι ούτε χάσαμε για μία ψήφο την ευκαιρία να μιλάνε ελληνικά οι Αμερικάνοι. Μα γιατί μισείτε τόσο πολύ τους μύθους μας;

Μικρές αφηγήσεις, για μεγάλες παρεξηγήσεις.

ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ο συγγραφέας παραθέτει τις πληροφορίες με κατανοητό τρόπο και όπου το θεωρεί σκόπιμο δίνει και περισσότερες λεπτομέρειες για να ενταχθούμε όσο πιο ομαλά γίνεται στο χωροχρονικό πλαίσιο του συμβάντος κάθε φορά. Στο τέλος υπάρχουν οι αντίστοιχες πηγές και ενδεικτική βιβλιογραφία για όποιον/ α ενδιαφέρεται να εντρυφήσει περαιτέρω στο εκάστοτε ζήτημα. Είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον και που βγαίνεις κερδισμένος όταν το ολοκληρώσεις. Συνειδητοποίησα πως το να φτάσεις στη γνώση είναι μια επίπονη και επίμονη διαδικασία που κρατάει χρόνο.
Γιώργος Βαννός, storiesmusicandthoughts, 27/01/2024

«Η αλήθεια είναι ότι όσο  πιο κοντά στην εθνική ταυτότητα ενός ανθρώπου είναι κάποια αφήγηση, τόσο πιο δύσκολο είναι να δεχτεί την ιδέα ότι αυτή η αφήγηση μπορεί να είναι και ψευδής. Βέβαια, ταυτόχρονα, όσο πιο άβολα νοιώθει ένας λαός στο παρόν του, τόσο περισσότερο αναζητά το στήριγμα, τις απαντήσεις και τις λύσεις στο παρελθόν του. Το παρελθόν γίνεται «ψυχολογικό καταφύγιο», ένα πεδίο εξιδανικευμένο. Όπως για παράδειγμα ότι παλιότερα ζούσανε πολύ καλύτερα και  ζούσαν περίπου σε κάποιο παράδεισο που τον χάσαμε, ότι είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε στιγμές μεγαλείου και τις χάσαμε κι αυτές, αλλά το κρίσιμο ζήτημα νομίζω  ότι είναι το κατά πόσο ο κόσμος αισθάνεται βολικά στο παρόν του. Εάν σε συνθήκες και εποχές, σαν τη σημερινή, οι άνθρωποι αισθάνονται ανασφάλεια, ότι το μέλλον τους δεν έχει ευοίωνες  προοπτικές και δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν την κακή κατάσταση στην οποία έχουν βρεθεί, πάντα κοιτάνε προς το παρελθόν. Και έχουνε ανάγκη τις αφηγήσεις εκείνες οι οποίες γλυκαίνουν την ψυχή και δίνουν και ερμηνείες. Από την άλλη βεβαίως πολλές φορές αποδεικνύεται ότι είναι πάρα πολύ εύκολο το να καταρριφθεί ένας μύθος ή πάρα πολύ εύκολο το να  φανεί  η πραγματική διάσταση ενός γεγονότος, αρκεί κανείς να σκεφτεί στοιχειωδώς λογικά.»
Συνέντευξη στη Νατάσα Βαφειάδου, Παρατηρητής της Θράκης. 26/01/2024

Ο Σταύρος Παναγιωτίδης πιστεύει ότι το ψέμα είναι σαν το νερό: περνάει σε όλα μέσα από τις ρωγμές και τα διαβρώνει. Αλλά ο «πόλεμος» για την αλήθεια δεν έχει χαθεί, γιατί όπλο μας είναι η γνώση, φθάνει να την επιδιώξουμε. «Η μητέρα μου πάντα μου έλεγε πως όσο πιο πολλά ξέρεις, τόσο πιο δύσκολο είναι να σε κοροϊδέψει κανείς», επισημαίνει. «Με αυτή τη λογική, που είναι πολύ σωστή και πολύ πολιτική, η ιστορική αλήθεια μπορεί με πολλούς τρόπους να γίνει εργαλείο για την απελευθέρωση των ανθρώπων. Οχι για να υιοθετήσουν τη μία ή την άλλη πολιτική άποψη. Αλλά για να ξεκαθαρίσουν τα κριτήρια με τα οποία διαμορφώνουν τις απόψεις τους. Η εξοικείωση με τα ψέματα για το παρελθόν μας κάνει να πιστεύουμε και τα ψέματα για το παρόν μας…».
Τασούλα Επτακοίλη, Η Καθημερινή, 11/01/2024 

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μεγάλα κεφάλαια που «αποδομούν» τα λάθη που έχουν περάσει στην Ιστορία: στην αρχαιότητα και το βυζάντιο, στους μύθους της τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης, στους μύθους που αφορούν τον εικοστό αιώνα και στις διάσημες φράσεις που φέρεται να ειπώθηκαν, αλλά τελικά δεν ειπώθηκαν ποτέ, όπως αποδεικνύει ο συγγραφέας παραθέτοντας αδιάσειστα στοιχεία και αποσπάσματα από  μελέτες καταξιωμένων ιστορικών.
Οι περισσότεροι από τους μύθους αυτούς καλλιεργούνται και αναπαράγονται για εθνικιστικούς λόγους. Όταν είναι γνωστή η πηγή και ο τρόπος δημιουργίας του μύθου ο συγγραφέας πάντοτε αναφέρεται σε αυτούς και εξηγεί τους λόγους για τους οποίους επικράτησε να θεωρείται αληθινό ένα γεγονός το οποίο δεν έγινε ποτέ, ή πως αυτό κατέληξε να παραποιηθεί. Δεν υπάρχουν επομένως αξιώματα στην Ιστορία. Η επιστήμη αυτή είναι προορισμένη να αναθεωρείται διαρκώς υπό το πρίσμα νέων πηγών  που έρχονται κατά καιρούς στο φως.
Λεύκη Σαραντινού, fractal, 21/11/2023

Το πόνημα του φίλου μου, Σταύρου Παναγιωτίδη, μου υπενθύμισε πως, όσο άβολη και αν είναι η αλήθεια, η αυτογνωσία μπορεί να εγγυηθεί με βεβαιότητα την καλύτερη πνευματική ανάπτυξη του ατόμου. Και όταν πρόκειται για συλλογική αυτογνωσία, μπορεί να εγγυηθεί την πολιτική ανάπτυξη μιας κοινωνίας σε πιο στέρεα θεμέλια.
Δημήτρης Παπανικολόπουλος, Η Εποχή, 12/11/2023

"Με αυτά τα θέματα ασχολούμουν καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου και η αλήθεια είναι πως η συντριπτική πλειονότητα όσων γράφω δεν έχουν προκύψει από δική μου πρωτογενή έρευνα. Είναι πράγματα που στον χώρο των επιστημόνων της ιστορίας και των άλλων κοινωνικών επιστημών, είναι δεδομένα εδώ και δεκαετίες."
Συνέντευξη στη Βασιλεία Θεοδοσιάδου, Thes.gr, 19/10/23

Το βιβλίο του Παναγιωτίδη διαβάζεται απνευστί για πολλούς λόγους. Αφενός γιατί πρόκειται για γεγονότα που έχουμε καταγράψει ως αληθινά, αλλά ποτέ δεν συνέβησαν. Αφετέρου γιατί καθώς προχωράει ο αναγνώστης ακολουθώντας την αποδόμηση του ενός ιστορικού μύθου μετά τον άλλο, αποκτά μια πανοραμική θέα στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η προπαγάνδα και η ανάγκη που τους γεννά «Οι μύθοι προσφέρουν ερμηνείες. Και επιβεβαιώνουν τις ήδη υπάρχουσες ερμηνείες μας για τον κόσμο και για την δική μας θέση μέσα του» λέει ο Παναγιωτίδης. Την αφορμή για να μας κάνει ξεκάθαρο πως οι Σπαρτιάτες δεν πετούσαν παιδιά στον Καιάδα, ο Μέγας Αλέξανδρος δεν έκοψε τον γόρδιο δεσμό, το γαρύφαλλο του Μπελογιάννη δεν ήταν κόκκινο, ο Τσόρτσιλ δεν είπε πως οι ήρωες πολεμούν σαν τους Έλληνες και πολλά άλλα, του την έδωσε ένας καθηγητής του στο πανεπιστήμιο, που αναπαρήγαγε μυθεύματα.
Συνέντευξη στη Φωτεινή Λαμπρίδη, TVXS, 16/10/2023 

Ένα βιβλίο που απευθύνεται στο ενήλικο κοινό, ωστόσο το θεωρώ εξαιρετικά χρήσιμο και για μεγαλύτερα παιδιά καθώς είναι ένας άλλος τρόπος να διαβάσουν την Ιστορία αλλά και να καλλιεργήσουν τη κριτική τους σκέψη που το σχολείο κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια για να …εξαφανίσει!
Κώστας Στοφόρος, Literature, 13/10/2023

"Όσο καιρό υπήρχαν λεφτά στη χώρα, η νέα εθνική ταυτότητα και η νέα εθνική περηφάνια ήταν της Ελλάδας που «ξέρει να γλεντάει όπως πουθενά αλλού στον κόσμο», που ήταν «το αφεντικό των βαλκανίων». Στην ταινία Μπίζνες στα Βαλκάνια του 1996, στην πρώτη σκηνή τρεις Έλληνες βρίσκονται σε ένα μπαρ στο Βουκουρέστι. Μπροστά τους, μια κοπέλα κάνει στριπτιζ. Με έναν σερβιτόρο του μαγαζιού κανονίζουν την εκμετάλλευσή της. Και όταν κλείνει η συμφωνία, ο ένας από τους τρεις αναφωνεί: «Α ρε Ελλάδα, μεγάλη… Ατελείωτη είσαι, μωρή! Βγαίνεις απ’ τα σύνορα και τα παίρνεις όλα με χίλια!». Αυτή η χυδαιότητα, είχε γίνει ταυτότητα. Όταν μετά από τα Μνημόνια κατέρρευσε κι αυτή, μας έμεινε μόνο η εθνική ταυτότητα της Ψωροκώσταινας."
Συνέντευξη στον Γιώργο Τζαγκόζη, LIFO, 09/10/2023 

"Ζούμε στην εποχή που «καταπίνουμε αμάσητο» ό,τι μας δίνουν οι πολιτικοί μας ταγοί και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στις μέρες μας, περισσότερο από πότε, αισθάνομαι ότι υπάρχει ανάγκη μιας σανίδας σωτηρίας ανάμεσα στα ψέματα που χαϊδεύουν αυτιά, ή δημιουργούν μια πλαστή εικόνα με απώτερο στόχο να …στοχοποιήσουν συμπεριφορές αλλά και – δυστυχώς – κοινωνικές ομάδες. Έτσι όταν άρχισα να διαβάζω το βιβλίο του Σταύρου Παναγιωτίδη «Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας. Μικρές αφηγήσεις για γεγονότα που όλοι γνωρίζουμε, αλλά ποτέ δεν συνέβησαν» (Εκδόσεις Κέδρος), ομολογώ ότι αμέσως συμπάθησα έναν επιστήμονα που με λόγο σταράτο και εύρυθμο για την απόλαυση της ανάγνωσης έγραψε έναν μικρό οδηγό επιβίωσης από τα βολικά ιστορικά ψεύδη που μας πιπίλησαν το μυαλό. Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν μένει σε αναμενόμενα ίσως περιστατικά του μακρινού παρελθόντος αλλά φτάνει μέχρι στιγμές της νεότερης, σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας. Και το χάρηκα διπλά αυτό το γεγονός γιατί θέλει κότσια να πιάσεις θέματα που «καίνε» ενώ ακόμη είναι «ζεστά» στη συλλογική μνήμη. Οι «άβολες αλήθειες», όπως λέει στην κουβέντα μας, που αποφάσισε να προσθέσει στο βιβλίο του ο Σταύρος Παναγιωτίδης είναι επιτέλους στιγmή να μας τις πει κάποιος. “Μεγάλωσαν τα παιδιά – ελληνάκια” και μπορούν να βγάλουν τους σκελετούς από τα χρονοντούλαπα της ιστορίας (τους/μας)!!!"
Συνέντευξη στον Γιάννη Καφάτο, viewtag, 04/10/2023

Το βιβλίο του Σταύρου Παναγιωτίδη, όχι απλώς έχει λόγο ύπαρξης αλλά είναι πολύτιμο και στο ευρύ κοινό που ενδιαφέρεται για την ιστορία, αλλά και σε όσους έχουν ειδικό ενδιαφέρον για τους μύθους και την ανασκευή τους. Για παράδειγμα, εγώ, που, χωρίς να το παινευτώ, θεωρώ ότι έχω κάποια προϋπηρεσία στην ανίχνευση και ανασκευή μύθων, όχι μόνο έμαθα πολλά επιμέρους πράγματα από τους Μύθους του Παναγιωτίδη, αλλά και αγνοούσα εντελώς ότι ο Πήλιος Γούσης, ένας από τους αρχετυπικούς προδότες της ελληνικής ιστορίας, ο δεύτερος μετά τον Εφιάλτη σε βαρύτητα, μπορεί και να μην ήταν προδότης. Και αναρωτιέμαι πόσοι από σας ξέρουν την πραγματικότητα για τη ζάχαρη στα φορτηγά του Έβρου -δεν λέω περισσότερα, να πάρετε το βιβλίο του Παναγιωτίδη και να το διαβάσετε!
Νίκος Σαραντάκος, 2/10/2023

Ο συγγραφέας Σταύρος Παναγιωτίδης στο RESTART
ATTICA TV, 27/09/2023

Το νέο βιβλίο του συγγραφέα και ιστορικού Σταύρου Παναγιωτίδη λέγεται “Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες από την ελληνική ιστορία“. Η κυκλοφορία του από τις εκδόσεις Κέδρος έχει δρομολογηθεί για τον Σεπτέμβριο. Σε πρώτη φάση, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, το βιβλίο είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος του: Πραγματεύεται δηλαδή γεγονότα, τα οποία περνιούνται για αληθινά από πολύ κόσμο, επίσης πράγματα που συνέβησαν, όχι όμως όπως τα ξέρουμε, καθώς και κομμάτια της ιστορίας που μας κάνουν να νιώθουμε άβολα επειδή δεν είμαστε εξοικειωμένοι μαζί τους. Αυτή είναι μια συζήτηση που κάναμε με τον Παναγιωτίδη, κατά τη γνώμη μου πολύ ενδιαφέρουσα, αφού εξηγεί πως η “καθαρή” δημοσιογραφία είναι, τελικά, ζήτημα δημοκρατίας μέσα σε μια κοινωνία.
Συνέντευξη στον Αντώνη Μποσκοΐτη, olafaq, 04/08/2023