ΣΦΑΙΡΑ ΣΤΟ ΒΥΖΙ

Δαιβάστε την κριτική του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου

Ελευθεροτυπία, 4/1/2004

Τι να σκεφτόταν η Ναυσικά για τον Οδυσσέα και πώς αγάπησαν εξίσου άντρες και γυναίκες ο Τόμας Μαν και η Μ. Γιουρσενάρ; Οταν οι λέξεις δημιουργούν μια νέα πραγματικότητα. Κώστας Ακρίβος, «Σφαίρα στο βυζί».

Ο Κώστας Ακρίβος δοκιμάζει συχνά τα τελευταία χρόνια αλλαγή πλεύσης, χωρίς να στραβοπατά στις πολύ διαφορετικές αναμεταξύ τους επιλογές του.

Από τη σύγχρονη κοινωνική τοιχογραφία, την οποία εκπροσωπεί το «Γέλιο της έκτης μέρας» (1999) και το επιστολικό μυθιστόρημα ή τη λογοτεχνία των τεκμηρίων, που αποτελούν το σταθερό πλαίσιο αναφοράς στο «Κίτρινο ρώσικο κερί» (2001), περνά τώρα, με τη συλλογή διηγημάτων «Σφαίρα στο βυζί» (εκδόσεις «Κέδρος»), σ' ένα άλλου είδους κειμενικό παιχνίδι: ένα παιχνίδι το οποίο παρά τις φανερές του δυσκολίες και απαιτήσεις φτάνει επιτυχώς και δίχως αστοχίες ή αδέξιες κινήσεις μέχρι το τέρμα. Τι μπορεί να σκεφτόταν η ομηρική Ναυσικά για τον πολύτροπο Οδυσσέα και ποιες αβάσταχτες επιθυμίες είναι δυνατόν να κυρίεψαν το κορμί του Κολοκοτρώνη τις πιο σημαντικές ώρες του Αγώνα; Και, επιπροσθέτως, τι ρόλο τάχα διαδραμάτισαν στον βίο και το έργο του Τόμας Μαν και της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ η αμφισεξουαλικότητα και η ομοφυλοφιλία, αλλά και ποιοι ακριβώς έρωτες καθοδήγησαν και σημάδεψαν τη μοίρα του Κωστή Παλαμά, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και του Νίκου Καζαντζάκη, που σπάνια βρέθηκαν έξω από τον αυστηρά οικογενειακό ή προσωπικό τους κύκλο;

Να μερικά από τα μυθοπλαστικά ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να δώσει απαντήσεις ο Ακρίβος με το καινούριο του βιβλίο, όπου δεν διστάζει να βάλει ορισμένα από τα μεγαλύτερα ιερά τέρατα της μυθολογίας, της Ιστορίας και της λογοτεχνίας να μιλήσουν σε πρώτο πρόσωπο για την κρυφή σεξουαλική τους ζωή, κόντρα σε κάθε περιστροφή και περίφραση. Ο Ακρίβος δεν θέλει ούτε να σκανδαλολογήσει ούτε να κοιτάξει από την κλειδαρότρυπα σε άδυτα ούτως ή άλλως επισφαλή ως προς την τεκμηρίωση της αλήθειας τους.

Σκοπός του συγγραφέα είναι να παραστήσει μιαν έντονη (και κάποτε παράξενη ή έκκεντρη) ερωτική υπόθεση, της οποίας το αποτέλεσμα προκύπτει όχι τόσο από τη δράση όσο από το συγκεκριμένο γλωσσικό και εκφραστικό της ύφος: τη στιλπνή ημερολογιακή γραφή του Μαν, την υποβλητική ποιητική διάθεση της Γιουρσενάρ, τον σκληρό δημοτικισμό του Καζαντζάκη και του Παλαμά ή την ολοζώντανη, γεμάτη χυμούς και υγεία καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη.

Ξεχωρίζω οπωσδήποτε τα κομμάτια «Το πυρ το υγρό», «Ξίφη χιαστί», «Ο σπόρος δεν», «Τι, Η αγάπη» και «Φούντα και κλαρίνο». Χαίρεται κανείς εδώ όχι μόνο την πρωτοτυπία της σύνθεσης, αλλά και την ευελιξία της πλοκής, που εξασφαλίζεται χάρη σε μια στέρεη όσο και προσεκτικά σχεδιασμένη αφηγηματική αρχιτεκτονική.