Διαβάστε την κριτική της Τιτίκας Δημητρούλια

Το Βήμα της Κυριακής, 11/6/2000

Ψευδαισθήσεις ζωής

Οι μειονότητες, η δημιουργία και οι ωδίνες της, οι πραγματικές ωδίνες και η ηθική νομιμότητα της άμβλωσης, η κλωνοποίηση ως κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα, θέματα του μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου.

ΤΙΤΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΙΑ

Στο νέο του μυθιστόρημα, Το γέλιο της έκτης μέρας, ο Κώστας Ακρίβος αναζητά το νόημα της ζωής όπως αυτό καθορίζεται από την επίγνωση του θανάτου, το νόημα της ύπαρξης ως Δημιουργίας ­ ή την αδυναμία του ανθρώπου να το προσπελάσει. Ετσι η υπαρξιακή αγωνία, υποφώσκουσα στα προηγούμενα βιβλία του, γίνεται ο θεματικός πυρήνας του νέου του μυθιστορήματος και ο τίτλος, με τις βιβλικές συνδηλώσεις του, υπογραμμίζει τη διάσταση αυτή του κειμένου.

Ο Μάρκος, συμπλεγματικός και ταλαντούχος, δουλεύει ως επιμελητής εκδόσεων, συζεί με την Ιωάννα, την οποία αγαπά αλλά, εγωιστής και ανεύθυνος, αρνείται την πατρότητα. Η σύντροφός του υποβάλλεται κατ'' επανάληψη στη σωματική και ψυχική δοκιμασία της έκτρωσης. Ο αφηγητής ζει επίσης μια δεύτερη, μυστική ζωή στη Θεσσαλονίκη, χαρίζοντας σε μια γριά γυναίκα την ψευδαίσθηση της ζωής που δεν έζησε: η Στεργιάνα ήταν η αγαπημένη του Γιάννη Μανάκια, τον οποίο παντρεύτηκε η αδελφή της. Οι βλάχοι και οι περιπέτειές τους, η μυθιστορηματική διαδρομή του πρωτοπόρου κινηματογραφιστή και η καταγραφή της από τον Αγγελόπουλο, ο χαμένος έρωτας, είναι η δεύτερη εκδοχή του πένθους. Το οποίο εισβάλλει κυριολεκτικά στην πλοκή με την εμφάνιση ενός μεγαλοεκδότη, ο οποίος επιδιώκει να ζωντανέψει, με κλωνοποίηση, το νεκρό του αγόρι, χρησιμοποιώντας τον Μάρκο και την Ιωάννα.

(Εικόνα μεγέθους : 38074 bytes)

Το Γέλιο της έκτης μέρας, θίγοντας κάποια ζητήματα πολύ επίκαιρα, όπως η άμβλωση ή η κλωνοποίηση, παραπέμπει στον ρεαλισμό της Αλλοδαπής ­ τα έργα του Ακρίβου συνδέονται, έτσι, χιαστί. Παράλληλα ο αναγνώστης μπορεί να σχηματίσει αρχικά την εντύπωση ότι πρόκειται για μια άσκηση αφηγηματικής δεξιοτεχνίας, ένα στοίχημα για τον συγγραφέα, ότι θα καταφέρει να δημιουργήσει έναν στέρεο αφηγηματικό ιστό διαπλέκοντας τρεις ιστορίες εντελώς ανόμοιες μεταξύ τους. Ολα αυτά όμως εντάσσονται σε μια καλά μελετημένη στρατηγική, που στόχο έχει να διερευνήσει την αλήθεια της ύπαρξης, ως Δωρεάς, και την εμβέλεια του Λόγου, ως σωτηρίας.

Και οι τρεις ιστορίες έχουν έναν πραγματικό και έναν δυνητικό τόπο συνάντησης. Ο πραγματικός είναι η ζωή του ενδοδιηγηματικού αφηγητή, ο οποίος αναδιπλασιάζεται διαρκώς, κατακερματίζεται ενσωματώνοντας τις ποικίλες πτυχές του βίου του. Ο δυνητικός, το λευκό χαρτί στο οποίο ο Μάρκος αναδημιουργεί τις ιστορίες, υπό μορφή επιστολών, ανεπίδοτων, στην αγαπημένη του. Ο δεύτερος αυτός τόπος είναι διπλά δυνητικός, αφενός διότι ο Μάρκος σκίζει τις επιστολές στο τέλος και αφετέρου διότι δεν απευθύνονται, ουσιαστικά, στην Ιωάννα αλλά στον ίδιο του εαυτό ­ άσκηση και τιμωρία. Η επιλογή της επιστολικής μορφής επιτρέπει μεν τη διάσπαση του αφηγηματικού εγώ ­ ο αφηγητής κρίνει τον αφηγητή που ενεργεί ­, εξυπηρετεί όμως και κάποιες συγκεκριμένες, άλλες επιλογές: το λευκό χαρτί, προτού καταστραφεί, γίνεται ο τόπος στον οποίο η ζωή του αφηγητή αποκτά ενότητα με τον λόγο και ο αφηγητής, συμφιλιωμένος με τον λόγο και έχοντας περάσει από τη δοκιμασία της απώλειας, συμφιλιώνεται πια με τον εαυτό του, αποκτά ταυτότητα, γίνεται το δρων υποκείμενο και μπορεί επιτέλους να χρησιμοποιήσει το ρήμα που συστηματικά ελλείπει από την πρότασή του.

Κέντρο βάρους και στις τρεις ιστορίες η ύπαρξη, όχι ως καθημερινή επανάληψη αλλά ως υπέρτατο δώρο, το οποίο ο άνθρωπος οφείλει να αντιμετωπίζει αναλόγως. Αρνούμενος να αποδεχθεί τη θνητότητα ως εγγενή ιδιότητα της ζωής, αμελώντας να προσδιορίσει την αναλογία τύχης και απόφασης στην πορεία του βίου του, ο άνθρωπος αλλοτριώνεται. Οι ήρωες υπάρχουν πραγματικά τη στιγμή που αποφασίζουν να αναλάβουν την ευθύνη για τη ζωή τους, με οποιοδήποτε κόστος: η Ιωάννα όταν αρνείται να κάνει άλλη μία έκτρωση, ο Διομής όταν αποφασίζει να κλωνοποιήσει το παιδί του, ο Μάρκος όταν καταφεύγει στα βουνά της Πίνδου, ψάχνοντας να ενώσει τα κομμάτια της ψυχής του.

Η πλοκή οικοδομείται πάνω στη συνεχή συνομιλία ζωής και θανάτου, σε χρόνους και τόπους διευρυμένους, πολλαπλασιασμένους, για να χωρέσουν τη διάρκεια του βιώματος αλλά και την ένταση της αλλαγής. Η επιδίωξη της ανάστασης απαντά στα νεκρά έμβρυα, η αβίωτη ζωή είναι η άλλη όψη της μη συνειδητής ύπαρξης. Ο λόγος αποτελεί, ενδεχομένως, μια οδό σωτηρίας, με την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τη μοναδικότητα της Υπαρξης.

Τα θέματα που θίγει ο Ακρίβος είναι ποικίλα: οι μειονότητες, η δημιουργία και οι ωδίνες της, οι πραγματικές ωδίνες και η ηθική νομιμότητα της άμβλωσης, η κλωνοποίηση ως κοινωνικό και ηθικό πρόβλημα. Ποικίλες και οι πιθανές αναγνώσεις του έργου του και οι επί μέρους παρατηρήσεις που μπορεί να διατυπωθούν, σε φιλοσοφικό ή αφηγηματικό επίπεδο. Ενα πράγμα όμως είναι βέβαιο: ότι ο Ακρίβος έχει ιδέες, κατακτά σταδιακά την τεχνική του, δεν φοβάται να πειραματιστεί. Και κερδίζει τελικά το στοίχημα που βάζει με τον Λόγο.