Δείτε ΕΔΩ το αφιέρωμά μας για τον Τζαίημς Τζόυς
Μετάφραση: Σωκράτης Καψάσκης
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 1992
Επιμέλεια: Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος
Ο Οδυσσέας είναι ο απολογισμός μιας μοναδικής μέρας, της 16ης Ιουνίου 1904. Ο χώρος είναι συγκεκριμένος, το Δουβλίνο. Ένας πολίτης αυτής της πόλης, ο Λεοπόλδος Μπλουμ, ξυπνάει το πρωί και φεύγει για τη δουλειά του. Οι κοινωνικές, οι επαγγελματικές και οι συναισθηματικές υποχρεώσεις του καθυστερούν την επιστροφή του μέχρι τις πρώτες ώρες της επόμενης ημέρας.
Αυτή η αργοπορία επιστροφής δεν συνιστά τη μοναδική ομοιότητα με το αρχαϊκό του πρότυπο. Ο Λεοπόλδος Μπλουμ περνάει μέσα από μια αντιστοιχία περιπετειών ανάλογων μ' εκείνες του Οδυσσέα. Το κατέβασμα στον Άδη βρίσκει την αντιστοιχία του στην μετάβαση του Μπλουμ στο νεκροταφείο, το οποίο επισκέπτεται συνοδεύοντας στην τελευταία του κατοικία ένα φίλο που πέθανε απροσδόκητα. Το νησί του Αιόλου βρίσκει την αντιστοιχία του στα γραφεία μιας εφημερίδας, όπου φυσάνε όλοι οι άνεμοι. Οι Σειρήνες είναι τα κορίτσια του μπαρ του ξενοδοχείου Όρμοντ, στο οποίο καταφεύγει ο Μπλουμ για ένα καθυστερημένο γεύμα και ακούει από τη διπλανή αίθουσα μερικούς φίλους να τραγουδούν με την συνοδεία του πιάνου. Η σπηλιά του Κύκλωπα είναι το μπαρ Μπάρνεϋ Κίερναμ, όπου συχνάζει κάποιος φανατικός εθνικιστής που κατονομάζεται ως Πολίτης και που διακηρύσσει τη μισαλλοδοξία του απέναντι σε καθετί που δεν είναι ιρλανδέζικο και που προκαλεί ένα μικρής έκτασης πογκρόμ στον Μπλουμ ο οποίος είναι εβραϊκής καταγωγής. Η Κίρκη είναι ένα πορνείο της νυχτερινής πόλης, το οποίο επισκέπτεται ο Μπλουμ για να βοηθήσει ένα μισοπεθαμένο νεαρό που συνάντησε πριν λίγο και που νιώθει γι' αυτόν ένα ισχυρό αίσθημα πατρικής φροντίδας.
Η δράση είναι ελάχιστη, όμως η τεχνική του «εσωτερικού μονόλογου» που επινοεί ο συγγραφέας για την έκθεση της αφήγησής του, του παρέχει την δυνατότητα να σχολιάσει με ακρίβεια και με λεπτομέρειες όλο το πλέγμα των σχέσεων των προσώπων που λαμβάνουν μέρος σ' αυτό το σε μικρογραφία έπος. Ο μεσήλικας κύριος Μπλουμ, καθώς και ο νεαρός Στήβεν Ντένταλους (που παίζει τον ρόλο του ομηρικού Τηλέμαχου), ανασυνθέτουν και επανεξετάζουν μέσα στους συλλογισμούς τους όλα τα προβλήματα που θίγει και ο Έλληνας ποιητής. Το ενδιαφέρον του σύγχρονου αναγνώστη εστιάζεται τόσο στις ομοιότητες του μύθου όσο και στις διαφορές και στις ανατροπές του, οι οποίες τον βοηθούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων κατ' αρχήν για μια σύγκριση του κόσμου μας με τον κλασικό κόσμο και δεύτερον για την ανίχνευση της ηθικής και πνευματικής πορείας του σύγχρονου κόσμου μας μέσα στον οποίο ζούμε.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ (Ελλάδα)
Επαναλαμβάνουν συνέχεια ότι ο Οδυσσέας δεν διαβάζεται και, κατά συνέπεια, τα σχόλια αφορούν κυρίως φορμαλιστικά ζητήματα. Ακούμε πως «ο Τζόις ήθελε να απορυθμίσει τη γλώσσα». Μα όχι, καθόλου: αντίθετα, ήθελε να την ρυθμίσει αλλιώς, απηχώντας έναν κόσμο σε πλήρη απορύθμιση (όλο και περισσότερο). Υπήρχε κάτι σάπιο στην αγγλική γλώσσα, στην Ιρλανδία, στον δυτικό πολιτισμό, στη μεταφυσική, στον χώρο, στον χρόνο, στη θρησκεία, στα αντικείμενα, στους άνδρες, στις γυναίκες. Ο Τζόις ήθελε απλώς να συμμαζέψει αυτό το χάος. Το αποτέλεσμα είναι εκρηκτικό, αλλά πάντα πολύ ξεκάθαρο (εκτός από τη σκοπιά της κυριαρχίας ή της υποτέλειας). Το θέμα είναι το νόημα του Οδυσσέα και όχι οι λέξεις που το εκφράζουν.
Philippe Sollers, Le Monde des livres, 11/06/2014
Σπύρος Σταβέρης, Lifo, 1/2/22
Ο «Οδυσσέας» είναι ίσως η μεγαλύτερη κληρονομιά που άφησε ο Τζόυς στη λογοτεχνία του 20ου αιώνα, ένα βιβλίο που σίγουρα πρέπει να υπάρχει στη βιβλιοθήκη κάθε σπιτιού.
tvxs.gr, 13/1/22
Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ του Τζαίημς Τζόυς είναι ένα έργο με πολυσήμαντα μέσα, πρωτότυπους στόχους και μηνύματα, με συμβολισμούς, αντιθέσεις, με αιχμές για τα εθνικά ζητήματα αλλά κυρίως με ιδέες πάνω σε κάθε πτυχή της κοινωνικής και προσωπικής ζωής, έργο με βαθύτερη πολιτική χροιά όπου ο χώρος και η περιπλάνηση προβάλλει ως υπόβαθρο και συντελεστής συγχρόνως. Οι αναφορές του σε θέματα εθνικής επικράτειας και τόπων ανθρώπινου μόχθου είναι σημειακές εκφράζουν παρ’ όλ’ αυτά τον προβληματισμό του γι’ αυτά.
Μαρία Λιλιμπάκη – Σπυροπούλου, tovivlio.net, 6/11/14
Αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο, κάτι πέραν του μυθιστορήματος, κάτι σχεδόν πέραν της λογοτεχνίας, όπως και ό,τι άλλο θέλησε να συνθέσει ο Τζόυς, είναι συνάμα ιερουργία και βεβήλωση, είναι τραγούδι και ουρλιαχτό, είναι φιλοσοφική πραγματεία και πονεμένες αναμνήσεις, είναι εκ βαθέων εξομολόγηση και πείραμα, οχετός και ψαλμωδία.
Γιώργος-Ίκαρoς Μπαμπασάκης, Lifo,13/6/12
Η αφήγηση είναι πολυεπίπεδη, με μια απίστευτη ποικιλία αποχρώσεων όπου ο συγγραφέας, χωρίς να παρουσιάζεται ως κλασικός παντογνώστης αφηγητής, αποδεικνύεται απόλυτος κάτοχος του υλικού του. Τα επεισόδια που περιγράφει, κυρίως όμως ο ανεπανάληπτος τρόπος με τον οποίο τα συνθέτει, η διείσδυση στο υπόστρωμα του χαρακτήρα του καθενός από τα πρόσωπα που παρελαύνουν στις σελίδες του ώσπου να καταλήξει στο απίστευτο τελευταίο κεφάλαιο, τον λεγόμενο «μονόλογο της Μόλλυ», συνθέτουν ένα έργο το οποίο ουδείς προσπάθησε να μιμηθεί ως σήμερα χωρίς να αποτύχει οικτρά, αποδεικνύοντας, πολύ απλά, ότι η μοναδικότητα δεν επαναλαμβάνεται.
Αναστάσης Βιστωνίτης, Το Βήμα, 29/01/12
Ο Οδυσσέας, «έργο μπροστά από την εποχή του, αλλά και από κάθε άλλη εποχή», έφερε επανάσταση στην τεχνική της αφήγησης. Ο Τζόυς δεν δίστασε να πειραματιστεί, ανά κεφάλαιο, με όλες σχεδόν τις γνωστές αφηγηματικές φόρμες και τα είδη της λογοτεχνίας (πρόζα, ποίηση, θέατρο, φάρσα, ρομάντζο κ.λπ.). Σήμερα χαιρετίζεται από την κριτική ως το έργο που καθόρισε την περίοδο του μοντερνισμού και ως το απόλυτο λογοτεχνικό αριστούργημα του 20ού αιώνα∙ ως ένα «υπερκείμενο που ακυρώνει κάθε άλλο μυθιστόρημα».
culturenow.gr, 10/1/12
Ο «Οδυσσέας» του Τζαίημς Τζόυς δεν είναι απλώς ένα εμβληματικό βιβλίο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι ένα βιβλίο μυθικό... Ίσως το σημαντικότερο μυθιστόρημα του 20ού αιώνα!
Από την παρουσίαση του βιβλίου από τον Πάνο Ραμαντάνη