…
Ανέτοιμος, ναι˙ – δεν το μπορώ˙ μου λείπει η αναλογία
εκείνη η απαραίτητη με το τοπίο, την ώρα, με τα πράγματα
και με τα γεγονότα˙ – όχι λιγοψυχία, – ανέτοιμος
μπροστά στο κατώφλι της πράξης, ολότελα ξένος
μπροστά στον προορισμό που οι άλλοι μού έταξαν. Πώς γίνεται
οι άλλοι να ορίζουν λίγο - λίγο τη μοίρα μας, να μας την επιβάλλουν
κι εμείς να το δεχόμαστε; Πώς γίνεται μ’ ελάχιστα νήματα
κάποιων δικών μας στιγμών να μας υφαίνουν
ολόκληρο το χρόνο μας, τραχύ και σκοτεινόν, ριγμένον
σαν καλύπτρα απ’ το κεφάλι ως τα πόδια μας, σκεπάζοντας
ολόκληρο το πρόσωπό μας και τα χέρια μας, όπου αποθέσανε
ένα άγνωστο μαχαίρι – ολότελα άγνωστο – και να φωτίζει
με τη σκληρή του λάμψη ένα τοπίο, όχι δικό μας, –
αυτό το γνωρίζω: όχι δικό μας. Και πώς γίνεται
να το αποδέχεται η δική μας μοίρα, ν' αποσύρεται
και να κοιτάει σαν ξένη εμάς τους ίδιους και την ξένη μοίρα μας,
μουγκή, αυστηρή, παραιτημένη, αμέτοχη,
ούτε με το ύφος καν μιας μεγαλοψυχίας ή στωικότητας,
χωρίς τουλάχιστο να εξαφανίζεται, χωρίς να πεθαίνει,
να μείνουμε έρμαιο έστω μιας αλλότριας μοίρας,
αλλά μιας μόνον – όχι δίβουλοι και μοιρασμένοι. Να την, που μένει
εκεί, σαν νυσταγμένη˙ – τόνα της μάτι κλειστό και τ' άλλο διεσταλμένο,
αφήνοντάς μας να τη βλέπουμε που μας παρατηρεί και διακρίνει
το αιώνιο μας ταλάντευμα, χωρίς επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία.
Βουκουρέστι, Αθήνα, Σάμος, Μυκήνες, Ιούνιος 1962-Ιούλιος 1966
Απόσπασμα από το ποίημα «Ορέστης», Κέδρος, 1981
Κριτικές - Παρουσιάσεις
Ο Ορέστης του Ρίτσου επιλέγει να θυσιάσει την ατομική ελευθερία του και να αποκτήσει ιστορικό πρόσωπο, επιλογή που σημαίνει πως «η ποίηση ανεβαίνει πια το τελευταίο σκαλοπάτι κι από εφεύρημα, εξομολόγηση, αποκάλυψη ή και κατόρθωση του αδύνατου, γίνεται ηθική. Χωρίς να παύει ν’ αναγνωρίζει τη σημασία και τα όρια της ανεπανάληπτης προσωπικής μας ζωής, τακτοποιεί τις μεγάλες αξίες της ανθρώπινης πραγματικότητας».
Ατομική ελευθερία ή κοινωνική ευθύνη; Ο Ορέστης του Γιάννη Ρίτσου, Δέσποινα Παπαστάθη, Ο Αναγνώστης
(...) Ο "Ορέστης" του Ρίτσου, όπως ο ίδιος ο ποιητής, μετέχει στα ιστορικά και κοινωνικά δρώμενα του καιρού του και είναι κι αυτός δέσμιος ενός κοινωνικού χρέους για το οποίο προετοιμάζεται από καιρό και το οποίο καλείται να εκπληρώσει πέρα και πάνω από τις αμφιβολίες και τις ταλαντεύσεις του. Η δραματική αυτή σύγκρουση διαπερνάει το μονόλογο αυτού του σύγχρονου Ορέστη, με τον οποίο αναγνωρίζουμε να ταυτίζονται, σε κάποιες στιγμές του βίου τους, ο διαχρονικός και ο σύγχρονος άνθρωπος και ο ίδιος ο ποιητής.
Ο «Ορέστης» του Γ. Ρίτσου, Χρίστος Αλεξίου, Ριζοσπάστης