Διδώ Σωτηρίου

Η συγγραφέας έχει βραβευθεί με το βραβείο Iπεκτσί (1985), το Κρατικό Ειδικό Βραβείο Λογοτεχνίας (1989), το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο της προσφοράς της (1990) και τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1995)

 

Ματωμένα χώματα (Σκληρό εξώφυλλο)
ΒΡΑΒΕΙΟ ΙΠΕΚΤΣΙ, 1985
Το μνημειώδες έργο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας που χαρακτηρίστηκε Βίβλος της σύγχρονης εξόδου του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Aπό το 1962 που πρωτοεκδόθηκαν μέχρι σήμερα τα Ματωμένα Χώματα έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 400.000 αντίτυπα.
Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στις εξής γλώσσες: αγγλικά, βουλγαρικά, εσθονικά, γαλλικά, γερμανικά, ολλανδικά, ουγγρικά, ρωσικά, ρουμανικά, σερβικά, ισπανικά, ιταλικά, τουρκικά και κέλτικα βρετονικά.
Στην Τουρκία το βιβλίο είχε συγκλονιστική απήχηση.

 

 

FAREWELL ANATOLIA
Έτος έκδοσης: 1997
Μετάφραση: Reed, Fred A.
Σειρά: MODERN GREEK WRITERS

Farewell Anatolia is a tale of paradise lost and of shattered innocence; a tragic fresco of the fall of Hellenism in Asia Minor; a stinging indictment of Great Power politics, oil-lust and corruption.
Dido Sotiriou's novel - a perennial best seller in Greece since it first appeared in 1962 - tells the story of Manolis Axiotis , a poor but resourceful villager born near the ancient ruins of Ephesus. Axiotis is a fictional protagonist and eyewitness to an authentic nightmare: Greece's "Asia Minor Catastrophe", the death or expulsion of two million Greeks from Turkey by Kemal Attaturk's revolutionary forces in the late summer of 1922.
Manolis Axiotis' chronicle of personal fortitude, betrayed hope, and defeat resonates with the greater tragedy of two nations: Greece, vanquished and humiliated; Turkey, bloodily victorious. Two neighbours linked by bonds of culture and history yet diminished by mutual greed, cruelty and bloodshed.


Ματωμένα χώματα
ΒΡΑΒΕΙΟ ΙΠΕΚΤΣΙ, 1985
Το μνημειώδες έργο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας που χαρακτηρίστηκε «Βίβλος της σύγχρονης εξόδου του Μικρασιάτικου Ελληνισμού». 
«Πόλεμοι και ξανά πόλεμοι! Τι στο καλό θα βγάλει η μαγκούφα η εποχή μας και κοιλοπονάει τόσο άγρια;»
Μπήκε το κακό με τους Βαλκανικούς Πολέμους και άργησε να βγει. Χρόνια σπαρμένα με θυσίες, πολέμους και νεκρούς. Η Μικρασιατική Εκστρατεία και η καταστροφή. Η ιστορία του Μανώλη Αξιώτη, Μικρασιάτη αγρότη από τον Κιρκιντζέ. Άνθρωπος του μόχθου, δεμένος με τον τόπο του, το πατρικό του σπίτι, τους χωριανούς του. Ο άντρας που πάλεψε με κορμί και με ψυχή.
Στο Αμελέ Ταμπουρού, τα Τάγματα Εργασίας της Άγκυρας, το 1915. Στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ το 1922. 


Οι νεκροί περιμένουν
Καλύτερα όμως να σας συστηθώ εξαρχής, μια και θα γνωριστούμε καλά. Το όνομά μου είναι Αλίκη Μάγη. Μα αν βιάζομαι να συστηθώ, δεν πάει να πει πως είμαι και η κεντρική ηρωίδα. Μια αφηγήτρια είμαι. Οι ήρωες είναι πολλοί και ο καθένας τους ξεπροβάλλει με την ώρα του, γέννημα θρέμμα της ταραγμένης του εποχής. Ίσως μάλιστα το σημαντικό να μην είναι καν οι άνθρωποι που θα γνωρίσετε, μα τα είκοσι πέντε χρόνια που καλύπτουν με τα γεγονότα τους αυτήν εδώ την αφήγηση... Μια αφήγηση που ξεκινά από το Αϊντίνι, το 1918, και καλύπτει με τρόπο μοναδικό 25 χρόνια σύγχρονης Ιστορίας.

 

 

 

Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο
Ένα επίκαιρο βιβλίο που φωτίζει με την αλήθεια για το χτες τα σημερινά προβλήματα, καθώς οδηγεί τη σκέψη από τη Μικρασιατική Καταστροφή στην καταστροφή της Κύπρου και στην κρίση του Αιγαίου. Χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που διαδραμάτισαν ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στα γεγονότα που έφεραν την Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής το 1922, η συγγραφέας αποκαλύπτει αλήθειες όσο ποτέ χρήσιμες: τα αληθινά αίτια της καταστροφής, το ρόλο των συμμάχων αλλά και των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας, τις πηγές έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Θυμίζοντας την προειδοποίηση που γράφτηκε μετά τον πόλεμο στην πόρτα ενός χιτλερικού στρατοπέδου "Όποιος ξεχνάει το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει" η Διδώ Σωτηρίου τονίζει στον πρόλογό της πόσο κάλυψε η σιωπή, η παραχάραξη και η διαστρέβλωση τα αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής, κι έτσι "ποτέ το πάθος δεν έγινε μάθος".

Soloúp

 

 

Soloúp | Αιβαλί

(επετειακή έκδοση, μαλακό εξώφυλλο)

Εισαγωγικό σημείωμα: Bruce Clark

Βραβείο «COUP DE COEUR» των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γαλλία

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΚΟΜΙΚΣ 2015
Βραβείο καλύτερου Κόμικ
Βραβείο καλύτερου Σεναρίου

Ένα μονοήμερο ταξίδι από τη Μυτιλήνη στο Αϊβαλί. Κι εκεί, ανάμεσα στις δυο ακτές, μεσοπέλαγα, ένα ταξίδι στο χρόνο. Στη ματωμένη Ιστορία. Σε όσα χωρίζουν τους ανθρώπους του μικρού μπουγαζιού. Σε όσα ενώνουν τους λαούς όλης της γης.

Μικρασιατική Καταστροφή. Ξεριζωμός. Χαμένες πατρίδες. Συνθήκη της Λοζάνης. Η πρώτη μεγάλη ανταλλαγή πληθυσμών στη σύγχρονη Ιστορία. Εκατομμύρια τραγωδίες, αμέτρητες ιστορίες κυνηγημένων ψυχών. Εκεί, στα υδάτινα σύνορα, στο στενό πέρασμα ανάμεσα στη Λέσβο και στα μικρασιατικά παράλια, ξετυλίγονται τέσσερις από αυτές τις ιστορίες. Τέσσερις Αϊβαλιώτες αφηγούνται. Τρεις Έλληνες κι ένας Τούρκος: Φώτης Κόντογλου, Ηλίας Βενέζης, Αγάπη Βενέζη-Μολυβιάτη, Αχμέτ Γιορουλμάζ.

Και όταν τα πόδια ξαναπατούν στη γη, το σήμερα προσπαθεί να λογαριαστεί με το χθες. Το ταξίδι δεν έχει τελειώσει.

Κυκλοφορεί στα γαλλικά από τις εκδόσεις Steinkis, στα τουρκικά από τις εκδόσεις Istos, στα αγγλικά από τις εκδόσεις Somerset Hall Press και στα ισπανικά από τις εκδόσεις Ediciones del Oriente y del Mediterráneo.

Η φωνή του κειμένου κατάφερε να δέσει σαν σύνολο με τη φωνή των εικόνων, καλύπτοντας μια μεγάλη γκάμα συχνοτήτων, από τη νοσταλγία μέχρι τον εφιάλτη, με μια νότα χιουμοριστικής διάθεσης να ελαφραίνει τη βαρύτητα όλων των αφηγήσεων που φέρουν βαριά τη σφραγίδα του προσωπικού βιώματος. Έλενα Μαρούτσου, Bookpress, 05/03/15

Με το πενάκι του ως όπλο απέναντι στα εθνικά στερεότυπα, ως μέσο γι' αυτό το άλμα από τις τραγικές ημέρες της Μικρασιατικής Καταστροφής και της συνθήκης της Λωζάνης μέχρι τη δική μας δύσκολη εποχή, αλλά και ως φορέα ενός πειραματισμού γύρω από το κόμικ, την τέχνη που χρόνια τώρα υπηρετεί, ο Soloúp, κατά κόσμον Αντώνης Νικολόπουλος, δίνει τη δική του εκδοχή για τον ανθρώπινο πόνο που προκαλεί η ταραγμένη ιστορική στιγμή. Πόλυ Κρημνιώτη, H Αυγή, 10/02/15

Έχοντας ως σκευή προηγούμενα βιβλία που κινούνταν τριγύρω από το χώρο του underground, στο Αϊβαλί, ο Αντώνης Νικολόπουλος, προεκτείνει την τεχνική του, εμβαθύνει το βλέμμα του, μετατρέπει τα σκίτσα σε λόγο και το λόγο σε παλλόμενες σχεδιαστικές γραμμές. Η έκδοση είναι εξαίσια, ο Κέδρος έκανε άριστη δουλειά, το αποτέλεσμα επέχει τη θέση μαρτυρίας, οδοιπορικού ή μιας άλλης ανάγνωσης της Ιστορίας. Διονύσης Μαρίνος, Fractal, 06/01/15

Το Αϊβαλί, το οδοιπορικό του Soloúp στη μικρασιατική πόλη, ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Ο Soloúp ερευνά, διαβάζει, φωτογραφίζει, παντρεύει την παράδοση με τη σύγχρονη σκιτσογραφία, ακροβατεί ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν και, θέτοντας πρωταγωνιστές τρεις Έλληνες Αϊβαλιώτες συγγραφείς, τον Φώτη Κόντογλου, τον Ηλία Βενέζη, την Αγάπη Βενέζη–Μολυβιάτη κι έναν Τούρκο, τον Αχμέτ Γιορουλμάζ, και με φόντο ματωμένα κεφάλαια της Ιστορίας, εστιάζει στο ανθρώπινο δράμα και συνθέτει ένα γκράφικ νόβελ (448 σελίδων!) που γοητεύει. Σπύρος Γιαννακόπουλος, Καθημερινή, 03/01/15

 

 

 

Στρατής Δούκας

 

Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου πρωτοδημοσιεύθηκε το 1929 και είναι μια από τις σημαντικότερες αφηγήσεις της περιπέτειας όσων δεν μπόρεσαν να διαφύγουν έγκαιρα από τη μικρασιατική ακτή το 1922.

Είναι ένα μικρό αριστούργημα. Η απλότητα του όλου κομματιού είναι μοναδική. Τύποι περνούν και χάνονται, αρπαγμένοι με μια μονοκονδυλιά. Στάζει η ζωή, στάζει η αλήθεια - στάλλα στάλλα - από κάθε περιγραφή. Φώτος Πολίτης, Ελεύθερον Βήμα, 10 Μαΐου 1929
Είναι ένα αληθινό διαμάντι· έχει μέρη που θαρρείς πως είναι Αγία Γραφή και Όμηρος· έχει και μια έξοχη αφιέρωση. Φώτης Κόντογλου, Ελληνικά Γράμματα, 4 Μαΐου 1929
Η συγκλονιστική αυτή μαρτυρία από τη Μικρασία έμεινε στην αφάνεια σχεδόν επί τρεις δεκαετίες για ν' αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια ως ένα από τα αριστουργήματα της γενιάς του ’30. Αλέξανδρος Κοτζιάς, Η Καθημερινή, 21 Ιουλίου 1977
Μέσα από την αφήγηση του πρωταγωνιστή Κοζάκογλου, ο Δούκας διαγράφει με τρόπο αρκετά επίκαιρο σήμερα τη μετάβαση από την εθνοτική συνύπαρξη στην εθνικιστική αδιαλλαξία και από την προφορική διήγηση στον έντεχνο λόγο. Εκθέτοντας συνταρακτικά γεγονότα με απατηλή εκφραστική απλότητα χωρίς περιγραφές ή κοσμητικά επίθετα η Ιστορία ενός αιχμαλώτου βασίζεται στην αφοπλιστική αμεσότητά της. Δημήτρης Τζιόβας, Τα Νέα, 24 Νοεμβρίου 2008
Στο επιλογικό κείμενο του Δούκα σχετικά με το πώς μετέγραψε την αληθινή μαρτυρία του Νικόλαου Καζάκογλου, διαβάζουμε για το πώς «στερέωσε τη σύνθεση, με την «αυστηρή εφαρμογή… των αντιθέσεων και της δραματικής κορύφωσης». «Αντιθετικά συντίθεται το υλικό», ομολογεί ο Δούκας, ελπίζοντας στο τέλος ότι η Ιστορία του «θα επιζήσει», «ελπίζω και γω μαζί με τους φίλους της». Αφήνοντας ξέχωρα την αναγνωστική ηδονή και την διαχρονική της αιχμή, η «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» προσφέρεται ως ιδανικό σεμινάριο δημιουργικής γραφής για κάθε επίδοξο αλλά και δοκιμασμένο γραφιά – με όποιο είδος κι αν καταπιάνεται. Και ναι: θα επιζήσει. Ο Ηλίας Μαγκλίνης για την Ιστορία ενός αιχμαλώτου, στο αφιέρωμα των Εκδ. Κέδρος στα 90 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922-2012)

Ευάγγελος Μαυρουδής

  

Ευάγγελος Μαυρουδής

 Επιστροφή στη Σμύρνη

Μια μυθιστορηματική εποποιία που ρίχνει

φως στις ψυχές των δύο λαών.


1. Η θάλασσά μας

ΣΜΥΡΝΗ. ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ.

Η οδύσσεια δυο οικογενειών μέσα στο χρόνο. Τούρκοι και Έλληνες σε μια διαδρομή με αναπάντητα ερωτηματικά και μοιραίες αποκαλύψεις.

ΑΘΗΝΑ. ΤΕΛΗ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ.  

Ένας δημοσιογράφος και ο αδελφός του αναζητούν την αλήθεια για την καταγωγή τους στα ταραγμένα χρόνια του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 και της Καταστροφής του 1922: το μυστικό της ζωής και της εξαφάνισης του παππού τους, γιατρού Πλάτωνα Πηλείδη.

Καθώς η ιστορία εξελίσσεται αργά, συμπαρασύρει στη δράση ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Δημήτριος Γούναρης, ο βασιλιάς Γεώργιος και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο Ιωάννης Μεταξάς και ο Παύλος Μελάς, ο Ίων Δραγούμης και ο Μανόλης Καλομοίρης.  

2. İttihat ve Terakki (Ένωση και Πρόοδος)

Η πολιτική έκφραση του κινήματος των Νεότουρκων, που σήμανε το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έβαλε τα θεμέλια για τη δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους.

Μια κόκκινη κλωστή – το μοναδικό εύρημα ενός ανεξιχνίαστου φόνου – συνδέει Τούρκους και Έλληνες σε μια διαδρομή με αναπάντητα ερωτηματικά και μοιραίες αποκαλύψεις.

Η αναζήτηση της αλήθειας ξεκινά από τη σύγχρονη Σμύρνη και φτάνει στα χρόνια που οδήγησαν στους Βαλκανικούς πολέμους, στους ηρωισμούς και στις γενοκτονίες. Τούρκοι, Αρμένιοι και Έλληνες θα διεκδικήσουν εκείνο που πιστεύουν ότι τους ανήκει.

3. Φως εξ Ανατολών

Η καθημερινότητα της Σμύρνης, οι προσωπικές διαμάχες των κατοίκων, οι ενδοκοινοτικές συγκρούσεις μιας μεγαλούπολης που μοιάζει αλώβητη από οτιδήποτε. Πώς η συμβίωση των εθνοτήτων μετατρέπεται σε αλληλοσπαραγμό. Μέσα στις φλόγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, πράξεις μεγαλείου και εκδίκησης. Σχέσεις ζωής και θανάτου αναδεικνύουν τον καθοριστικό ρόλο των αισθημάτων στην ανθρώπινη δράση.

Τα ιστορικά γεγονότα απεικονίζονται πρισματικά και συναρπαστικά, με την αφήγηση να φωτίζει όλες τις πλευρές του πολέμου που καθόρισε την τύχη της Μικράς Ασίας: την απόβαση των Ελλήνων στη Σμύρνη, τις αλλεπάλληλες νίκες, την πορεία στην Αλμυρά Έρημο, το επαναστατικό κίνημα των Τούρκων, τους εσωτερικούς αγώνες και στα δύο στρατόπεδα, την επική μάχη στις πηγές του Σαγγάριου, την αντεπίθεση του Αυγούστου 1922, την υποχώρηση, την ακατάπαυστη βία, την πυρκαγιά.

****

Πρωτοεμφανιζόμενος, στα 57 του χρόνια, Ευάγγελος Μαυρουδής έχει γράψει ένα επικών διαστάσεων έργο με θέμα του τη Σμύρνη, πριν, κατά τη διάρκεια της Καταστροφής, καθώς και για τη μοίρα δύο οικογενειών που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου. Στα χέρια μας έχουμε τον πρώτο τόμο της τριλογίας του «Επιστροφή στη Σμύρνη» (Κέδρος) με τον τίτλο «Η θάλασσά μας». Παρότι τα τελευταία χρόνια το θέμα έχει σχεδόν εξαντληθεί λογοτεχνικά (ίσως και παλιότερα), το έργο του Μαυρουδή φαίνεται να διαθέτει ξεχωριστή πνοή, χάρη στην ευρυγώνια και πολυφωνική σύνθεσή του που ξεκινά από τα χρόνια της μεγάλης ήττας του ΄97 και εκτείνεται σε ολόκληρο τον αιώνα.
Κώστας Κατσουλάρης, Ανοιξιάτικες αναγνωστικές προκλήσεις, 21 Απριλίου 2010 

Μέσα στο όμορφα χτισμένο μυθιστορηματικό του κόσμο, ανάμεσα στους φανταστικούς «ήρωες» βάζει να κινούνται πραγματικά, ιστορικά πρόσωπα, μορφές που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελλάδα. 
εφ. «ΝΕΟ ΒΗΜΑ» (αρ. φύλ. 808, 29/10/2010)

Ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα. Χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες. Εξισορροπεί χωρίς τριγμούς το πραγματολογικό του υλικό με τις μυθοπλαστικές του ιστορίες και υποδεικνύει στοχαστικά την ασύμμετρη συμπλοκή του συλλογικού με το ατομικό.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου - "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"/ Ένθετο "7: Τέχνες και Ζωή", 12/9/2010

Ένα έντιμο μυθιστόρημα. Σε βάζει μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα την οποία δημιουργούν, όχι εικόνες και αισθήσεις, αλλά η δράση, η ταχύτητα των εναλλασσόμενων γεγονότων που επηρεάζουν αποφασιστικά τους πρωταγωνιστές. 
Ελισάβετ Κοτζιά - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/1/2011

Η Μικρασιατική Καταστροφή αλλιώς. Ο Μαυρουδής θα επιμείνει στην υποκειμενική ματιά, όπως και στον μικρόκοσμο των αντικριστών σπιτιών στη Σμύρνη, του ελληνικού και του τουρκικού, αναζητώντας και μια άλλη, συμπληρωματική της Ιστορίας, προσέγγιση στο μύθο. Έλληνα ή Τούρκου, το αιματοβαμμένο νυστέρι της Ιστορίας που βυθίζεται στα σπλάχνα της μικρασιατικής γης ανασύρει τις μυθολογικές διηγήσεις που ίσως έχουν τόπο προέλευσης αλλά όχι εθνική ταυτότητα. Εριφύλη Μαρωνίτη - THE BOOK'S JOURNAL #4, Φεβρουάριος 2011
   
Το βιβλίο του Β. Μαυρουδή, μια τριλογία με τίτλο Επιστροφή στη Σμύρνη (Η θάλασσά μας, Ittihat ve Terraki και Φως εξ Ανατολών) κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος και έκανε εντυπωσιακές πωλήσεις, ενώ δεν πέρασε απαρατήρητο από την κριτική. Ο συγγραφέας διάβαζε Ιστορία και έγραφε λογοτεχνία. Στη διάρκεια της συγγραφής συντελούνταν πολλαπλές «επιστροφές», νοερές στα πάτρια εδάφη: «Επέστρεψα στη Σμύρνη μπόλικες φορές. Γνώρισα την πόλη όπως ήταν το 1850, προτού καν ξεκινήσει να φτιάχνεται η περίφημη Προκυμαία. Την επισκέφθηκα το 1897, το 1906, το 1913, το 1919-1922, το 1990 – ημερομηνίες σημαδιακές για την εξέλιξη της – και σήμερα. Τα ταξίδια του παρελθόντος έγιναν χάρη σε βιβλία περιηγητών, πολεοδομικές μελέτες, παλιούς χάρτες και λογοτεχνικά έργα με τοπογραφικές λεπτομέρειες».
Παράλληλα χρειάστηκε να μελετήσει Ιστορία, εξειδικευμένες πλευρές και λεπτομέρειες των γεγονότων, πηγές ελληνικές, ξενόγλωσσες και φυσικά τουρκικές. Στην πορεία αυτή έμαθε να μιλάει και να διαβάζει στην τουρκική γλώσσα. 

Μπασκόζος Γιάννης, Φθηνό πανωφόρι, παλιά αρχοντιά, Το Βήμα, 16 Σεπτεμβρίου 2012

Μυθιστόρημα – ποταμός. Το πιο περίπλοκο σε προβληματισμούς και το πιο φιλόδοξο στη στόχευσή του έργο για τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Έρη Σταυροπούλου - Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών στο μάθημα "Η παρουσία της Μικρασιατικής Καταστροφής στη νεοελληνική πεζογραφία (συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις.

Αφήγηση ανθρώπινη, συναισθηματική που αποτελεί τελικά όργανο σύνθεσης μιας εντυπωσιακής εποποιίας. 
Λέων Ναρ, διδάκτωρ Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Τα πρόσωπα του έργου είναι πολλά και ο συγγραφέας τα έχει ντύσει έτσι που να προκαλούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Από την αναφορά στους χαρακτήρες που κάνει ο ίδιος στο τέλος του βιβλίου διαφαίνεται η πρόθεσή του να χρίσει πρωταγωνιστή τον Πλάτωνα Πηλείδη, αφού τον αποκαλεί «κεντρικό ήρωα», εμένα όμως, έστω και με μικρή διαφορά με εντυπωσίασε περισσότερο η Μάρτι Δαμάστη, λόγω των μεταμορφώσεων και μεταπτώσεων που παρουσιάζει. Τα όσα αναφέρω είναι ελάχιστα από όσα με εντυπωσίασαν αλλά το τελικό μου συμπέρασμα είναι πως το βιβλίο του Ευάγγελου Μαυρουδή «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ» δεν είναι βιβλίο που, αφού τα διαβάσεις, το βάζεις σε ένα ράφι της βιβλιοθήκης για να μένει εκεί, αλλά ένα βιβλίο που με το σπαθί του κερδίζει περίοπτη θέση στα ράφια της διάνοιας και της καρδιάς του αναγνώστη. ΘΑΝΑΣΗΣ ΡΕΠΠΑΣ (1/9/2014)

Ο Έλληνας σήμερα είναι έτοιμος για το πάντα δύσκολο ταξίδι της αυτογνωσίας, το ταξίδι της Επιστροφής. 
Εύα Αχλάδη - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΗΧΩ

Πρόκειται για μια εντυπωσιακή ιστορική τοιχογραφία. Αν ήταν πίνακας, θα ήταν ένας από αυτούς τους πολύ μεγάλους της κλασικής εποχής που στολίζουν τους τοίχους του Λούβρου. Με την μαστοριά του παλιού τεχνίτη, ο Ευάγγελος Μαυρουδής αναπαριστά μια από τις πιο ταραγμένες εποχές της Ελλάδας, με τόση λεπτομέρεια, που δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις την ιστορική του γνώση, όχι μόνο στα μεγάλα γεγονότα της Ιστορίας, αλλά και στα μικρά και καθημερνά, από αυτά που συνήθως ξεχνιούνται όταν περάσει η εποχή τους. 
Άγγελος Κουτσούκης, 2 Απριλίου 2019
 

Η τριλογία «Επιστροφή στη Σμύρνη». Ο συγγραφέας Ευάγγελος Μαυρουδής κουβεντιάζει με τον δημοσιογράφο Ανδρέα Δημητρόπουλο. Πρωτοσέλιδο 06.06.22

Δείτε επίσης, https://www.facebook.com/EpistrofistiSmyrni

Μαρτυρίες - μυθιστορήματα

Χρήστος Καραγιάννης | Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918-1922)
Επιμέλεια-σχολιασμός: Φίλιππος Δρακονταειδής
Ο Χρήστος Καραγιάννης πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συμμετείχε με το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα εναντίον των Μπολσεβίκων στην Ουκρανία (1919). Η πατρίδα κάλεσε τον Χρήστο Καραγιάννη και πάλι στα όπλα, για να φτάσει στη Σμύρνη, που τη διεκδικούσε η Μεγάλη Ιδέα. Η εκστρατεία της Μικρασίας το 1921, που ξεκίνησε ως θρίαμβος, κατέληξε σε ήττα στον ποταμό Σαγγάριο και στην καταστροφή της Σμύρνης. Οι μαρτυρίες και τα χρονικά εκείνης της περιόδου δεν είναι λίγα. Κανένα όμως δεν έχει τη συνέχεια των γεγονότων από το 1918 ως το 1922. Το ημερολόγιο του Αρβανίτη Χρήστου Καραγιάννη αποτελεί μια σπάνια συνεισφορά στην Ιστορία.
Ο Φίλιππος Δρακονταειδής αντιμετώπισε με σεβασμό το κείμενο του Καραγιάννη, το ανέδειξε και το φώτισε με πλούσιες και αναγκαίες υποσημειώσεις.

Σωτηρία Μαραγκοζάκη | Ο ύπατος της Σμύρνης
ΕΥΦΗΜΟΣ ΜΝΕΙΑ ΓΙΑ ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, 2012

ΣMYPNH, 1919-1922
Κατά τη διάρκεια της τρίχρονης εκεί ελληνικής παρουσίας ο ύπατος αρμοστής Aριστείδης Στεργιάδης βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων και της προσοχής όλων. Πώς αποτιμάται η θητεία του; Ποια ήταν η συμμετοχή του και ποια η ευθύνη του στα γεγονότα που οδήγησαν στη Mικρασιατική Kαταστροφή; Tα ερωτήματα που περιστρέφονται γύρω από το πρόσωπό του και το ρόλο του κατά την πολυτάραχη εκείνη περίοδο παραμένουν ακόμη και σήμερα αναπάντητα. Μέσα από τις αφηγήσεις εννέα ανθρώπων ξεδιπλώνεται το σκηνικό της Σμύρνης κατά τις παραμονές αλλά και στη διάρκεια της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. 

Χριστόφορος Σεμέργελης | Μία θάλασσα, δύο πατρίδες
1878. Ένας άντρας που ζει ριψοκίνδυνα πέφτει θύμα ληστείας στα Χιώτικα, την πιο κακόφημη συνοικία της Σμύρνης. Ορκίζεται να πάρει εκδίκηση, αλλά, προτού καν επουλωθούν οι πληγές του, αναγκάζεται να αφήσει την κοσμοπολίτικη Ιωνία και να ταξιδέψει στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου, στην επαναστατημένη Θεσσαλία. Η σκοτεινή διπλωματία και η προδοσία των Μεγάλων Δυνάμεων καθορίζουν τη ζωή του Λεβαντίνου τυχοδιώκτη. Ισορροπώντας ανάμεσα σε δύο πατρίδες, θα επιχειρήσει να κλείσει όλους τους ανοιχτούς λογαριασμούς.

 

 

 

Κωνσταντία Κοζανίτου | Μια ανάσα η ζωή. Θεσσαλονίκη, Μικρασία, Ιεροσόλυμα
Μια γυναίκα σε αναζήτηση πατρίδας και ταυτότητας. Τρεις τόποι που καθορίζουν τη ζωή και τις επιλογές της: Θεσσαλονίκη, Μικρασία, Ιεροσόλυμα. Διαδοχικοί σταθμοί στη γεμάτη ανατροπές πορεία της φωτίζουν τη γεμάτη ανατροπές ζωή της. Ο ξεριζωμός, η προσφυγιά, η προδοσία διαμορφώνουν τον χαρακτήρα της, ενὠ, παράλληλα, ισχυροποιούν τις αξίες που τη διέπουν. Η αυταπάρνηση, η αγάπη, ο σεβασμός θα την οδηγήσουν στην αρμονική συνύπαρξη που ονειρεύεται.

 

 

 

Ειρήνη Νικολάκη-Καλαμάρη | Η επιστροφή 
Μικρά Ασία, 1914.
Στα παραδεισένια Αλάτσατα η οικογένεια του Στρατή Γιαννίδη, βυθισμένη στη γλυκιά γαλήνη της καθημερινότητας, απολαμβάνει τις χαρές της ζωής. Σύντομα η μοίρα της θα αλλάξει. Χτυπημένοι από τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής, η Κατερνώ, ο Στρατής, η Χρυσή, η Αννέτα, ο Λάμπρος και ο Νικήτας θα βρεθούν στο μάτι του κυκλώνα και θα γίνουν μάρτυρες της ανθρώπινης θηριωδίας.
«[...] Mέσω ενός οικογενειακού ιστορικού κατορθώνετε να περιγράψετε την τραγωδία ενός λαού. Από το δράμα της Σμύρνης και του ξεριζωμού, στο νέο ριζωμό, που, μόλις πρόλαβε να ανθοβολήσει, ήλθε νέο δρολάπι: ο πόλεμος 1940-41. Συγκλονιστική η περιγραφή των μαχών κατά την Εαρινή Επίθεση (9/3/41) και της ολικής διαλύσεως στρατού και κράτους. Και νέα φυγή προς τη Μέση Ανατολή. Το φάσμα της πείνας. Απελευθέρωση: μεγαλειώδης περιγραφή. Μαύρα σύννεφα! Καινούργιο δρολάπι! Κάποια μορφή μένει σαν την κουφαλιασμένη ελιά. Δεν προσδοκά κάτι νέο. Τρέφεται με αναμνήσεις: “ Ένα ηλιόλουστο απομεσήμερο μιας Μεγάλης Πέμπτης, στην κουζίνα του σπιτιού της στα Αλάτσατα”. Στα Αλάτσατα που δεν υπάρχουν πια...» 2018, Σαράντος Ι. Καργάκος

 

 

Δοκίμια - μελέτες

Διδώ Σωτηρίου | Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο
Ένα επίκαιρο βιβλίο που φωτίζει με την αλήθεια για το χτες τα σημερινά προβλήματα, καθώς οδηγεί τη σκέψη από τη Μικρασιατική Καταστροφή στην καταστροφή της Κύπρου και στην κρίση του Αιγαίου. Χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που διαδραμάτισαν ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στα γεγονότα που έφεραν την Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής το 1922, η συγγραφέας αποκαλύπτει αλήθειες όσο ποτέ χρήσιμες: τα αληθινά αίτια της καταστροφής, το ρόλο των συμμάχων αλλά και των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας, τις πηγές έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Θυμίζοντας την προειδοποίηση που γράφτηκε μετά τον πόλεμο στην πόρτα ενός χιτλερικού στρατοπέδου "Όποιος ξεχνάει το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει" η Διδώ Σωτηρίου τονίζει στον πρόλογό της πόσο κάλυψε η σιωπή, η παραχάραξη και η διαστρέβλωση τα αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής, κι έτσι "ποτέ το πάθος δεν έγινε μάθος".

Λίμπυ Τατά Αρσέλ | Με το Διωγμό στην ψυχή Το τραύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής σε τρεις γενιές
3ο ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΣΤΙΑΣ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ
(για βιβλία μικρασιατικού περιεχομένου που εκδόθηκαν το 2013, 2014 και 2015)

Η Ελληνίδα ψυχολόγος Λίμπυ (Ελευθερία) Τατά Αρσέλ, κόρη πρόσφυγα από το Τσανταρλί Περγάμου, γεννημένη στη Μυτιλήνη, εξετάζει για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία το ψυχολογικό διαγενεαλογικό τραύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Έχοντας ως βάση το τραγικό παρελθόν της δικής της οικογένειας και με άξονα δέκα μαρτυρίες από τρεις γενιές αναδεικνύει τους μηχανισμούς επιβίωσης που χρησιμοποίησαν οι Μικρασιάτες στην Ελλάδα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα τραύματα της προσφυγιάς. 

Hervé Georgelin | Σμύρνη Από τον κοσμοπολιτισμό έως τους εθνικισμούς
Μετάφραση: Μαρία Μαλαφέκα
Η Σμύρνη στα μέσα του 19ου αιώνα γοητεύει με τον αστραφτερό κοσμοπολιτισμό της. Προάγγελος της τόσο επίκαιρης σήμερα πολυπολιτισμικότητας, συγκεντρώνει στους κόλπους της όλες τις ανθρώπινες ομάδες των Βαλκανίων και της Εγγύς Ανατολής. Σταυροδρόμι λαών, πολιτισμών, θρησκειών, ιδεών. Πρότυπο πνευματικής άνθησης, οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικής προόδου. Ο ερευνητής και συγγραφέας Hervé Georgelin δίνει ανάγλυφα την περίπλοκη ιστορία αυτής της ιδιαίτερης πληθυσμιακής μείξης. Εξετάζει την κοινωνική και πολιτική ζωή στην οθωμανική Σμύρνη από το τέλος της δεκαετίας του 1870 έως τις παραμονές του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και την καταστροφή της πόλης. 

 

Κατερίνα Μυστακίδου | Ένδοξη δουλεία. Σχέσεις Φαναριωτών, Ελλήνων υπηκόων της Υψηλής Πύλης και Ελλαδιτών
Το σύγχρονο ελληνικό κράτος γεννήθηκε από την αντιπαράθεση των χριστιανών ορθοδόξων με τους μουσουλμάνους Οθωμανούς. Η Κατερίνα Μυστακίδου περιγράφει τις αντίρροπες δυνάμεις και τα αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ Φαναριωτών, Ελλήνων υπηκόων του σουλτάνου και Ελλαδιτών. Μέσα σε ένα τέτοιο πολύπλοκο και συνάμα συγκρουσιακό πλαίσιο, η συγγραφέας εξετάζει τις ιστορικές εξελίξεις: από το κίνημα για το σχηματισμό του νέου ελληνικού κράτους μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη Συνθήκη της Λωζάνης.

 

 

Σάσα Τσακίρη | Διδώ Σωτηρίου. Από τον κήπο της Εδέμ στο καμίνι του αιώνα μας
Η ζωή της Διδώς Σωτηρίου θυμίζει εκείνα τα συναρπαστικά μυθιστορήματα της παλιάς σχολής που ήταν σωστές τοιχογραφίες εποχής. Στον αναγνώστη τους έδιναν την ευκαιρία να απολαύσει ένα ευχάριστο και γεμάτο ενδιαφέροντα ταξίδι σε τόπους και χρόνους που του ήταν άγνωστοι. Η βιογραφία της Διδώς Σωτηρίου, εκτός από μια ολοκληρωμένη καταγραφή της ζωής και του έργου της, αποτελεί και μια σημαντικότατη μαρτυρία για τα συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα.

Βιβλία για παιδιά και νέους

Διδώ Σωτηρίου | Μέσα στις φλόγες
Ένα κορίτσι με πλούσια φαντασία ξεκινάει από έναν παραμυθένιο κόσμο, για να βρεθεί γρήγορα μπλεγμένο με θύελλες οικογενειακές, πολεμικές, κοινωνικές. Καθώς ο αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορία μιας εύπορης οικογένειας από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, μεταφέρεται στην εποχή εκείνη και ζει την ανέμελη ζωή των Ελλήνων της Σμύρνης πριν από τα γεγονότα, την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής και τις πικρές μέρες της προσφυγιάς.

 

 

 

 

Ειρήνη Κατσίπη-Σπυριδάκη | Στο δρόμο του ήλιου 
ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ
Ο Λουκάς, ο Στέργιος, ο Γιαννούλης και ο Πετρής φεύγουν κρυφά από το χωριό τους, τα Βουρλά, για να αποφύγουν την επιστράτευση που έχουν διατάξει οι τουρκικές Αρχές και, λιποτάκτες, καταφεύγουν στη Σμύρνη, όπου το 1919 κάνει απόβαση ο ελληνικός στρατός.  Μέσα από την ιστορία των τεσσάρων νεαρών ζούμε κι εμείς όσα οδήγησαν στην τραγωδία του 1922, που θα χωρίσει τους τέσσερις φίλους. Θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τα δύσκολα που αντιμετώπισαν και τους σημάδεψαν κι άραγε σε ποια κατάσταση θα είναι όταν συναντηθούν ξανά;
Ένα συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα για τη Μικρασιατική Καταστροφή

 

Χαράλαμπος Κατσάρας | Η πόλη με τα χαμένα παραμύθια
ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ

Ο μικρός Ανέστης βρίσκεται αντιμέτωπος με τις φλόγες του πολέμου. Μαζί με την οικογένειά του θα εγκαταλείψει τη Σμύρνη και θα αναζητήσει μια καινούρια πατρίδα. Εκεί, όλοι μαζί και χωριστά ο καθένας θα παλέψουν για να στεριώσουν και να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα. Ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα για τη Σμύρνη και τη Μικρασιατική Καταστροφή, μα και για τη νέα ζωή των ξεριζωμένων στην Ελλάδα.

 

 

 

Ελένη Σβορώνου | Το Πάτημα του Έλληνα
- 3ος  ΕΠΑΙΝΟΣ ΕΣΤΙΑΣ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ
(για βιβλία μικρασιατικού περιεχομένου που εκδόθηκαν το 2013, 2014 και 2015)
- Στη μικρή λίστα των «Λογοτεχνικών Βραβείων του Αναγνώστη 2015»
στην κατηγορία ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ
- Στη βραχεία λίστα για το Βραβείο εφηβικού ή νεανικού μυθιστορήματος,
του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ - Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου

«Το κρύο είναι τσουχτερό αυτό το χειμωνιάτικο απόγευμα. Τα δυο αδέρφια χώνονται μέσα στα χοντρά πανωφόρια τους και βγαίνουν στα σοκάκια της Τρίγλιας. Η Κατερίνα ακολουθεί το Χρυσόστομο χωρίς να κάνει άλλες ερωτήσεις. Μέσα της τον καταλαβαίνει. Δεν μπορεί να το εξηγήσει, αλλά ο Χρυσόστομος δε μοιάζει με κανέναν τους. Είναι παιδί - τι παιδί, άντρας πια - που ξέρει τι θέλει. Λες και το ήξερε από την ώρα που γεννήθηκε. Και στα παιδικά παιχνίδια τους και στην τρέλα και στις αταξίες πρώτος ήταν, αλλά πώς γινότανε κι ο λόγος του, η στάση του είχανε άλλη βαρύτητα. Διάβαζε κι ήτανε καλός μαθητής. Αλλά κι άλλοι είναι καλοί μαθητές. Αλλά ο Χρυσόστομος είχε μια διαφορά. Μάθαινε για να απαντήσει στα ερωτήματά του. Μάθαινε για εκείνον. Σκασίλα του, σκεφτόταν η Κατερίνα, για το δάσκαλο και τις εξετάσεις. Μελετούσε για να απαντήσει σε κάτι δικό του…»
Και το ερώτημα που θέτει τώρα ο Χρυσόστομος στην Κατερίνα αντηχεί σ’ όλο τον Πόντο και στη Μικρά Ασία: Έχει κάποιο νόημα η θυσία σήμερα; Υπάρχει μια ιδέα που να αξίζει την ίδια σου τη ζωή;
Και με το κύμα του χρόνου, το ερώτημά του φτάνει ως τις μέρες μας…
Με φόντο την ιστορία του Ελληνισμού στα νεότερα χρόνια, η ζωή του Χρυσοστόμου Σμύρνης ξετυλίγεται σαν μια περιπέτεια. Μια περιπέτεια όπου ο ήρωας και ο Ελληνισμός μοιάζει να μην ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Όταν ο άνθρωπος και η ιδέα γίνονται ένα, το ποτάμι της Ιστορίας σταματά. Έστω για μια στιγμή μονάχα. Κι ύστερα συνεχίζει ορμητικό. Μα υπάρχουν στιγμές που κρατούν μια αιωνιότητα.

Μάγια Δεληβοριά | Το μυστικό του πηγαδιού
Εικονογράφηση: Θανάσης Τσίτσικας

Μια ιστορία θα σας πω. Μια ιστορία αληθινή, κι ας είμαι και νεράιδα. Γιατί η δική μας η ζωή είναι σαν τη δική σας. Κι ας μη μας πιστεύουν οι πολλοί. Κι ας κρυβόμαστε συχνά πίσω από έναν αόρατο μανδύα. Αν τραβήξετε για λίγο το αέρινο πέπλο μας, θα δείτε πως είμαστε εκεί. Δίπλα σας. Με λένε Ανάσα. Γιατί οι γονείς μου λένε ότι μ’ έφερε ο άνεμος φυσώντας απαλά. Γεννήθηκα στη Σμύρνη. Μια πόλη μαγική στη Μικρά Ασία. 
Από την όμορφη, ειρηνική ζωή στη Σμύρνη ως τις φλόγες του πολέμου, την καταστροφή και την προσφυγιά, η Ανάσα μάς αφηγείται μια ιστορία αληθινή, νοσταλγική, που μοιάζει άλλοτε με παραμύθι για παιδιά και μεγάλους, κι άλλοτε με τραγούδι που δεν ξεχάστηκε ποτέ.