ΠΡΟΣ ΔΑΜΑΣΚΟΝ (ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ)

Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ ολοκλήρωσε το πρώτο μέρος της τριλογίας Προς Δαμασκόν στο Παρίσι, την άνοιξη του 1898. Το δεύτερο μέρος γράφτηκε τον ίδιο χρόνο αργότερα, στη Στοκχόλμη, και το τρίτο το 1901.
Και στα τρία μέρη, ο κεντρικός ήρωας, ο Άγνωστος, αναζητεί απαντήσεις στα υπαρξιακά του προβλήματα, ερευνά ιδέες και αντιλήψεις που έχουν σχέση με την ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης και αντιδρά στις προλήψεις της χριστιανικής πίστης.
Το σπουδαίο αυτό έργο δεν ακολουθεί τη γνώριμη πλοκή των δραμάτων του Στρίντμπεργκ. Ως προάγγελος των εξπρεσιονιστικών έργων του που θα ακολουθήσουν, εκτείνεται σε δεκαεπτά σταθμούς. Κάθε σταθμός είναι και μια σκηνή. Ο Άγνωστος ξεκινάει την περιπλάνησή του από τη γωνία του οικείου δρόμου και φτάνει μέχρι το μακρινό άσυλο, ψηλά στις βουνοκορφές.

Σημαντικό υλικό για τη δημιουργία του έργου, που έχει έντονο αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, άντλησε ο συγγραφέας από τη συναναστροφή του με τους συγγενείς της δεύτερης συζύγου του, της Αυστριακής Φρίντας Ουλ, που του ενέπνευσε την Κυρία, την αγαπημένη του Αγνώστου.
Στο τέλος της άνοιξης του 1900 άρχισαν οι προετοιμασίες για την πρεμιέρα του πρώτου μέρους του έργου, που δόθηκε στις 19 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, στο Δραματικό Θέατρο της Στοκχόλμης, κοινώς Ντραμάτεν.

Απόσπασμα από τη σκηνή 1 της πρώτης πράξης

Η ΚΥΡΙΑ
 Μα σε τι πιστεύετε; Συγνώμη που ρωτάω.

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ
 Σε αυτό: στο να φεύγεις όταν τα πράγματα δυσκολεύουν.

Η ΚΥΡΙΑ
 Και να πηγαίνεις πού;

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ
Στον όλεθρο. Αυτό το… το να έχω τον θάνατο στο τσεπάκι μου μού δίνει τεράστια δύναμη.

 Η ΚΥΡΙΑ
 Ω Θεέ μου, παίζετε με τον θάνατο!

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ
Όπως εξάλλου παίζω με τη ζωή. Ήμουν ποιητής. Παρ’ όλη την έμφυτη βαρυθυμία μου δεν μπόρεσα να πάρω τίποτα στα σοβαρά, ούτε καν τις μεγάλες μου στεναχώριες, και υπάρχουν στιγμές που πιστεύω πως τα ποιήματά μου κρύβουν περισσότερη αλήθεια από ό,τι η ζωή.
(Ακούγεται η νεκρική πομπή. Οι ψαλμωδίες De profundis¹)
Ορίστε, πάλι έρχονται προς τα δω! Δεν καταλαβαίνω γιατί τριγυρνούν μες στους δρόμους!

Η ΚΥΡΙΑ
 Αυτούς φοβάστε;

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ
Όχι, αλλά μ’ εκνευρίζουν, είναι σαν να το κάνουν επίτηδες… Δεν φοβάμαι τον θάνατο, αλλά τη μοναξιά, γιατί όταν είσαι μόνος μπορεί κάποιον να συναντήσεις. Δεν ξέρω αν εννοώ κάποιον ξένο ή τον ίδιο μου τον εαυτό, στη μοναξιά πάντως δεν είσαι μόνος. Ο αέρας πυκνώνει, βλασταίνει, φυτρώνουν οπτασίες, που, αν και αόρατες, ζωντανεύουν και κάνουν αισθητή την παρουσία τους.

1. «De profundis clamavi ad te» (Εκ βαθέων έκραξα προς σε, Κύριε), Ψαλμοί, ψαλμός ρλ΄, Ωιδή των Αναβαθμών.