ΑΣΠΡÓ: ΟΙ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΟΙ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ. Αριστερά και Σχέδιο Μάρσαλ

Το 1947, στη διάρκεια του Εμφυλίου, ένας συνεταιρισμός αγελαδοτρόφων στον Ασπρόπυργο, με δηλωμένη αριστερή πολιτική ταυτότητα, αναζητά αμερικανική χρηματοδότηση μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Νίκος Μομφερράτος, ο Αδαμάντιος Πεπελάσης, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αλλά και ο Στυλιανός Παττακός συμμετέχουν, εκουσίως ή ακουσίως, στο παρασκήνιο μίας ιστορίας που θα μπορούσε να είναι το πιο χαρακτηριστικό αλλά και το πιο αντιφατικό παράδειγμα της αγωνιώδους προσπάθειας μίας κοινωνίας να επιβιώσει και να προοδεύσει.
Αποτέλεσμα ερευνητικής εργασίας και αρχειακής τεκμηρίωσης, η μονογραφία διεξέρχεται με παραστατικότητα άγνωστες και αγνοημένες πτυχές της ελληνικής μεταπολεμικής πολιτικοοικονομικής ζωής.

ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η μονογραφία της ιστορικού Μαρίας Σαμπατακάκη (έχει εργαστεί στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών και στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής – ΕΛΙΑΜΕΠ) για τους Αρβανίτες στην καταγωγή και κομμουνιστές στις πολιτικές πεποιθήσεις αγελαδοτρόφους του Ασπρόπυργου και το συνεταιριστικό εργοστάσιο επεξεργασίας γάλακτος που δημιούργησαν με χρήματα της αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα μεταπολεμικά, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική μελέτη για ένα μικρό μεν αλλά ζωτικό κύτταρο του ελληνικού συνεταιριστικού κινήματος και της εγχώριας βιομηχανικής ιστορίας. Η ολιγοσέλιδη εξιστόρηση της ίδρυσης, την ανάπτυξης, της παρακμής και της διάλυσης του Συνεταιρισμού Αγελαδοτρόφων Ασπρόπυργου είναι μια ευκαιρία για όλους να αναλογιστούμε τι μπορεί να πετύχει η συνεταιριστική προσπάθεια, όταν αυτή απαντάει στις ανάγκες των καιρών και υπερβαίνει τις μικροπολιτικές αντιπαλότητες, αλλά και τι επιπτώσεις είχε κι έχει η πολιτική αστάθεια και η καταστροφική πολιτική των μικρονοϊκών και κοντόφθαλμων κυβερνήσεων – κι από τέτοιες είχαμε πολλές σ’ αυτόν τον τόπο.
Θανάσης Αντωνίου, diastixo, 03/11/2023 

Μια σπάνιου ενδιαφέροντος μονογραφία κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Βασιλείου Τσίγκου. Πρόκειται στην ουσία για μια καταπληκτική ιστορία – κυρίως γιατί ξεχωρίζει κυριολεκτικά σαν τη μύγα μεσ’ στο γάλα και αποτελεί μιαν ευαίσθητη όσο και εξαιρετικά σπάνια περίπτωση, η οποία ανατρέπει όλα τα ιστορικά στερεότυπα που έζησε η μεταπολεμική Ελλάδα. Η μονογραφία αυτή αναφέρεται στον Συνεταιρισμό Αγελαδοτρόφων του Ασπρόπυργου και αποτυπώνει τις προσπάθειες εκβιομηχάνισης της παραγωγής γάλακτος, μια προσπάθεια που ξεκίνησε προπολεμικά από την αγροτική μεταρρύθμιση του Αλ. Παπαναστασίου για να συνεχιστεί με την εκσυγχρονιστική πολιτική της τελευταίας κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου.
Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης, Το Ποντίκι, 07/05/2023

Η Μαρία Σαμπατακάκη είναι "επαγγελματίας ιστορικός με ό,τι αυτό σημαίνει και συνεπάγεται", όπως λέει κι η ίδια. Η ιστορία του συνεταιρισμού των αγελαδοτρόφων του Ασπροπύργου, που, αν και είχαν δηλωμένη αριστερή ταυτότητα αναζήτησαν αμερικανική χρηματοδότηση από το Σχέδιο Μάρσαλ, και όλα αυτά την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου, παράγοντας υψηλής ποιότητοας γαλακτοκομικά προιόντα (οι παλιότεροι το θυμούνται καλά το γάλα "Ασπρό"), είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζει η συγγραφέας τη ζώσα ιστορία της Ελλάδας.
Η ίδια λέει πως ναι, θα έγραφε και την τελείως πρόσφατη ιστορία της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, αλλά και της πανηδμια που επακολούθησε. Διότι η ιστορία, όπως φαίνεται από το βιβλίο της που διαβάζεται (αν και τεκμηριωμένο επιστημονικό σύγραμμα) σαν μυθιστόρημα, είναι κάτι ζωντανό και ρέον. Η κ. Σαμπατακάκη εχει το χάρισμα να αφηγείται γλαφυρά  την Ιστορία – άλλωστε θήτευσε στη λογοτεχνία για να αποκτήσει τα εκφραστικά μέσα, ώστε να μπορεί να κάνει Ιστορία, όπως δηλώνει η ίδια, που να την ακούει, να τη βλέπει και να τη διαβάζει ο κόσμος χωρίς να πλήττει.
Συνέντευξη στον Παύλο Μεθενίτη, Αθηνόραμα, 06/04/2023