ΕΠΑΜΕΡΟΙ. 147 χαϊκού

Με τη νέα συλλογή του Επάμεροι – 147 χαϊκού ο Άγης Μπράτσος, μετά τα Τόσα Λόγια – 145 χαϊκού (2012), επιστρέφει το 2021 στα δεκαεπτασύλλαβα ποιήματα.
Η πολύσημη  διασπορά στον Κόσμο, η ατέρμονη γλωσσική επικράτεια (Όμηρος, Αισχύλος, Πίνδαρος, Σοφοκλής, Σολωμός), τα ραγδαία προσωπεία του Άλλου, ο εύφλεκτος χρόνος διαχέονται με αιφνίδιες ομοιοκαταληξίες στα χαϊκού Επάμεροι. Οι στίχοι τους δροσοσταλίδες για το φύλλωμα της σκέψης και το ριζωμένο συναίσθημα.

«Πλήρης ημερών»
δεν λένε σαν αγαπάς.
Γιατί άραγε;

Μοιάζω Οιδίπους
να επαιτώ τον βίο;
Κι όμως το κάνω.

Ελευθερία
ποιείς αν δεν θες να ζεις
πάση θυσία.

Πάψε να ρωτάς
τι τραβάει ο κόσμος.
Δώσ’ ένα χέρι.

ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

[…] Τα χαϊκού του Μπράτσου, όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί ακόμα και με μια πρώτη ανάγνωση, διαθέτουν μια ιδιαιτερότητα η οποία δεν προκύπτει μόνο από το διαφορετικό, κάθε φορά, θέμα του ποιήματος, αλλά και από τη μορφή του. Αυτό το δεύτερο φαίνεται ίσως αρκετά παράδοξο, από τη στιγμή που η μορφή των χαϊκού είναι προδιαγεγραμμένη και προϋπάρχουσα, συνεπώς και τα περιθώρια που έχει ο ποιητής να την αλλάξει ή να πειραματιστεί πάνω σε αυτήν είναι περιορισμένα ή ακόμα και μηδαμινά. Κι όμως ο Μπράτσος φαίνεται πως κατορθώνει, χωρίς να επέμβει στον κανόνα, να διαμορφώσει έτσι τα χαϊκού του, ούτως ώστε αυτά να αποκτήσουν μια μουσικότητα και έναν ρυθμό, έναν εύχαρι τόνο που και την ανάγνωση διευκολύνει και στο νόημα υπεισέρχεται, για να του προσδώσει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και προσανατολισμό.[...] 
η ποιητική συλλογή του Μπράτσου προσομοιάζει σε ένα ψηφιδωτό που έχει στόχο την αποτύπωση ή, καλύτερα, την υπόμνηση του εφήμερου της ανθρώπινης ύπαρξης, ακριβώς για να μπορέσει ο άνθρωπος να αντιληφθεί τη «σμικρότητά» του, όχι μόνο σε μέγεθος, αλλά και σε διάρκεια, και να βρει τη σωστή του διάσταση, αυτή που συμπυκνώνεται στην έννοια και στις εκδηλώσεις του μέτρου, της ισορροπίας, της αποφυγής κάθε περιττού ή υπερβολικού στοιχείου. Από αυτό ακριβώς το στοιχείο προκύπτει και η βαθύτερη σχέση ή συνάφεια των ποιημάτων του Μπράτσου με την αρχαιοελληνική λογοτεχνία και, πιο συγκεκριμένα, η συγγένειά τους, σχετική ή απόλυτη, με τα γνωστά και για πολλούς αιώνες καλλιεργούμενα επιγράμματα που, μεταξύ άλλων, εναγκαλίστηκαν τον άνθρωπο στη μία και μόνη εκδοχή του, τη γήινη.
Ευσταθία Δήμου, diastixo, 20/05/2022

Δέκατη συλλογή. Περιέχει 147 χαϊκού. Επάμεροι=εφήμεροι. Η γλώσσα εναρμονίζεται με το εκ προοιμίου αυστηρό λακωνίζειν, χωρίς όμως να υπολείπεται σε ένταση ρήματος. Οι αιφνιδιασμοί από τις νοηματικές εναλλαγές ποικίλλουν, αναβαθμίζοντας στην πράξη την αξία του κειμενικού πλαισίου. Εύκολα διαπιστώνεται, εκτός των άλλων, η συστηματική ευελιξία της εμφανώς έμπειρης και ως εκ τούτου λειτουργικής διαχείρισης του συγκεκριμένου συγκινησιακού υλικού. Οι συνθέσεις αυτές δρουν με επιτυχία στους αντίποδες του επαπειλούμενου εκμαυλισμού του χαϊκού σε μια καταχρηστική, εμφανώς αυτιστική επανάληψη του επουσιώδους, του οχληρά περιττού και του αφελούς. Η συνέπεια ύφους διατηρείται αμείωτη. Η σκόπιμη εστίαση στο καίριο υπαγορεύει το κάθε τρίστιχο. Συγκρατώ ότι η απρόσκοπτη διατήρηση της επικοινωνίας με την ευρύτερη παράδοση του έγκυρου λόγου αποτελεί το μείζον σημασιολογικό μέλημα. Έστω ένα αρκούντως χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Άλυτος γρίφος: / Επάμεροι˙ τι δε τις; /Πιάσε το ξίφος». Η έμμεση πλην σαφής αναφορά στον Πυθιόνικο, VIII, 95-96 του Πινδάρου, δηλαδή κατά λέξη: «επάμεροι˙ τι δε τις; Τι δ΄ ου τις; σκιάς όναρ άνθρωπος», ενισχύει εκ του ασφαλούς την παρούσα λεκτική στρατηγική.
Γιώργος Βέης, Τα Ποιητικά, Τριμηνιαίο περιοδικό ποίησης, τεύχος 44, Ιανουάριος - Μάρτιος 2022

Το χαϊκού είναι ίσως η πιο σύντομη ποιητική φόρμα: 14 συλλαβές εν τω συνόλω, διαρθρωμένες σε τρίστιχα 5 και 7 και 5 συλλαβών, όπως τα γράφει ο Μπράτσος εν προκειμένω. Θα μπορούσαν να διαβαστούν σε μια ανάσα, και ένα μεγάλο τους προσόν έχει περιγραφεί καίρια από τον προσφάτως εκλιπόντα Γιώργο Μπρουνιά : «Σ’ αυτή τη στιγμιαία ποίηση, που πρέπει να είναι ακαριαία μαζί και διαρκής […] ένα γράμμα μόνο, με ή δίχως τόνο, μπορεί να φέρει όλη τη διαφορά» (από την «Εισαγωγή» του στην έκδοση 91 Ιαπωνικά ποιήματα συν 1, εκδ. Το Ροδακιό).
Τα χαϊκού του Μπράτσου όντως σεβάστηκαν ότι και ένα γράμμα μπορεί να κάνει τη διαφορά, έτσι λεπτοδουλεμένα όπως είναι. Άλλοτε με ύφος γνωμικού, άλλοτε απορίας, άλλοτε διαπίστωσης.
«Οι επιλογές 
είναι στάση και βάθρο
στην υπόσταση». (σ.63)
«Κέρδος εις διπλούν
όσα δίνω ν’ αψηφούν
αν με συμφέρει». (σ.66)
Ή ακόμα και δικαιολογώντας στην κυριολεξία τη μετάφραση του όρου χαϊκού: αστείοι στίχοι.
«Γι’ αυτά που κρύβεις
ο φαλλός πάντα ορθός.
Ορθώς τα κρύβεις». (σ.30)
[…] Με δεδομένη τη ροπή της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης στην άνευρη πεζολογία, ο φορμαλισμός είναι ένας τρόπος που μετέρχονται ορισμένοι ποιητές για να πάρουν αποστάσεις από την ευκολία στη γραφή. Δεν είναι λίγες όμως οι απόπειρες που ναυαγούν, όταν τα αποτελέσματα έχουν κάτι το «φτιαχτό» και μια οσμή ναφθαλίνης. Από αυτό τον σκόπελο ξεφεύγει ο Μπράτσος και μας παραδίδει χαϊκού με μια ζωντάνια και αμεσότητα, το καθένα σαν ένα ελκυστικό τουιτάρισμα (για να χρησιμοποιήσω ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης που ευνοεί τα βραχέα μηνύματα).
Διογένης Σακκάς, bookpress, 18/03/2022