"Επιθυμούσα να μεταβιβάσω αυτά που ένιωθα"

Μιλάει ο Ευάγγελος Μαυρουδής στον Αλέξανδρο Στεργιόπουλο

  Ο Ευάγγελος Μαυρουδής ζητά από το αναγνωστικό κοινό να διατηρήσει τη μνήμη ζωντανή. Διαχρονικό ζητούμενο. Το μυθιστόρημά του Η θάλασσά μας (εκδόσεις Κέδρος, σ. 792, ευρώ 25) επανατοποθετεί με διαφορετικό τρόπο την ιστορία Ελλήνων και Τούρκων. Η Σμύρνη, στο επίκεντρο. Τα γεγονότα που τη συνοδεύουν, φόντο για την αφήγησή του. Ανθρώπινη, συναισθηματική. Μια μυθιστορηματική εποποιία, το πρώτο μέρος της τριλογίας Επιστροφή στη Σμύρνη.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ: Το μυθιστόρημα συνδυάζει το συναίσθημα και την ιστορική καταγραφή. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος να παρουσιαστεί η ιστορία των δύο λαών;

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ: Ναι. Ηθελα ο τρόπος να είναι πιο ζωντανός και πιο λειτουργικός. Δεν σκόπευα να γράψω ιστορικό μυθιστόρημα. Προέκυψε. Η μικρασιατική μου καταγωγή μ' έκανε να ψάχνω, να ερευνώ, να θέλω να μάθω. Ωστόσο, καταλυτικό ρόλο έπαιξε μια επίσκεψή μου στο Αουσβιτς. Η ιστορία του Ολοκαυτώματος με επηρέαζε πάντα. Ηθελα να περάσω την πύλη όπου «η εργασία απελευθερώνει» και να δω πώς θα αισθανθώ. Εχοντας στη μνήμη το Ημερολόγιο της Αννας Φρανκ και τη Λίστα του Σίντλερ, εισήλθα με δέος στο φοβερό στρατόπεδο. Συγκλονίστηκα, λοιπόν, από την έλλειψη συγκλονισμού! Αν και αντίκρισα τρομερά πράγματα, συνειδητοποίησα ότι σ' έναν μουσειακό χώρο δεν μπορείς να ζήσεις αυτό που σου προσφέρει η Τέχνη. Θεωρώ ότι ένα ιστορικό μυθιστόρημα παρουσιάζει πιο ζωντανά την πραγματικότητα. Ετσι, επιθυμούσα να μεταβιβάσω αυτά που ένιωθα.

Α.Σ.: Συνεπώς, το γεγονός ότι οι γονείς σας ήταν πρόσφυγες από τη Σμύρνη επηρέασε τη συγγραφή;

Ε.Μ.: Φυσικά. Είμαι 57 ετών, δεύτερη γενιά από την εποχή εκείνη. Μεγάλωσα μ' αυτές τις αναμνήσεις, οι οποίες όμως δεν ήταν πονετικές. Οι γονείς μου προέρχονταν από αστική οικογένεια. Η μητέρα μου ήταν τριών χρόνων όταν έφυγε και ο πατέρας μου δέκα. Αυτά που θυμούνταν δεν ήταν η βία. Τα παιδιά βίωσαν διαφορετικά τα πράγματα. Οι αναμνήσεις τους ήταν γλυκές. Η Σμύρνη ήταν ο χαμένος παράδεισος. Αισθάνομαι την τριλογία σαν ένα ταξίδι επιστροφής σε μιαν Ιθάκη της μνήμης.

Α.Σ.: Στο κεφάλαιο «Ο μίτος ξετυλίγει και τυλίγει» γράφετε: «Η μνήμη, η πιο πονηρή από τις λειτουργίες τού νου, επιλέγει άλλωστε όσα της αρέσουν και τα εμφανίζει εκ των υστέρων τελείως διαφορετικά». Ηταν δύσκολο να διαχειριστείτε τη δική σας μνήμη και να τη συνδυάσετε με τη μυθοπλασία;

Ε.Μ.: Οι δικές μου μνήμες σ' αυτό το θέμα είναι κατασκευασμένες. Δεν είναι πράγματα που έχω ζήσει, αλλά που έχω ακούσει. Η φράση που σημειώσατε έχει να κάνει με προστασία. Με προστατευτικό μηχανισμό της μνήμης: Τα ωραία πράγματα διαρκούν στο μυαλό μας πολύ. Μια γλυκιά στιγμή κρατά μήνες. Αντιθέτως, τα άσχημα φροντίζουμε να τα ξεχνάμε. Οπωσδήποτε οι μνήμες, είτε οικογενειακές είτε εθνικές, συλλογικές, λειτούργησαν και είναι μέσα στο βιβλίο. Συνδυασμένες με μύθους. Με μύθους που τους έδωσα άλλες διαστάσεις.

Α.Σ.: Θεωρώ πως κάθε χαρακτήρας, πραγματικός ή μη, είναι απαραίτητος στην αφήγηση. Η ένταξη πολλών προσώπων σάς δυσκόλεψε;

Ε.Μ.: Οι ήρωες στηρίζουν το έργο και έρχονται να συνδέσουν τα γεγονότα και τα κύρια ιστορικά πρόσωπα. Το ιστορικό φόντο είναι η κινητήρια ιδέα και τα υπόλοιπα το υπηρετούν. Για να είναι ζωντανοί οι ήρωες, πλάστηκαν όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένοι. Με τα προβλήματά τους, τις ιδιαιτερότητές τους. Εγιναν πραγματικοί άνθρωποι. Η αρχική ιδέα ήταν τα ιστορικά γεγονότα και μια «πρωτόγονη» ιστορία. Τα υπόλοιπα διαμορφώθηκαν από τους ίδιους τους ήρωες.

Η σύνθεση του έργου βασίζεται στην παράθεση διάφορων επεισοδίων. Μεγάλος ο αριθμός τους. Συμφωνείτε πως δημιουργήσατε ένα τεράστιο ιστορικό-κοινωνικό παζλ;

Ε.Μ.: Συμφωνώ. Αυτά τα επεισόδια γεννήθηκαν για να εξυπηρετήσουν την ιστορική εξέλιξη, χωρίς να γίνεται μάθημα Ιστορίας. Εξάλλου θα ήταν ενοχλητικό. Είναι επεισόδια που στηρίζονται είτε σε βιώματα είτε σε ιστορίες που έχω ακούσει, ή σε ιστορίες που «γέννησαν» οι ήρωες, αλλά και σε μύθους. Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές εκφράζουν κάποια μυθικά πρόσωπα. Είναι συγκεκριμένοι μύθοι που υποστηρίζουν και υπεισέρχονται στην αφήγηση χωρίς να υπογραμμίζονται, και αυτό βοηθάει τη φαντασία. Οι ήρωες -ακόμα και οι αρνητικοί- γίνονται γοητευτικοί, και αυτό διευκολύνει την επαφή με τους αναγνώστες.

Α.Σ.: Τι περιμένουμε στα επόμενα βιβλία της τριλογίας;

Ε.Μ.: Το δεύτερο μέρος είναι η αντίστοιχη εποχή για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για τους Τούρκους. Πάλι από το 1897, με τα ίδια λόγια, ξεκινά το έργο. Τον φόνο του Χατζημπαμπά. Το ίδιο και στο τρίτο μέρος, το οποίο εκτείνεται χρονολογικά από το 1919 έως το 1922. Οι μαρτυρίες είναι πλούσιες και πρισματικές, αλλά όχι κατευθυνόμενες. Ο αναγνώστης μπορεί να βγάλει μόνος τα συμπεράσματά του.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ, Σάββατο 17 Ιουλίου 2010