Ο ΜΑΛΛΙΑΡΟΣ ΠΙΘΗΚΟΣ

ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1936

Ο Μαλλιαρός πίθηκος (1921) είναι γραμμένος την εποχή της μεγάλης οικονομικής καταστροφής της Αμερικής, του περίφημου κραχ, όπου ο λαός πέρασε δύσκολα χρόνια και πήρε μεγάλη έκταση το θέμα των ταξικών διαφορών. Τα χαμηλά στρώματα ζούσαν υπό άθλιες συνθήκες, ενώ οι επιχειρηματίες και οι βιομήχανοι κρατούσαν, όταν ήταν εφικτό, τις περιουσίες τους στα ύψη.

Στο συγκεκριμένο έργο, ο σημαντικός Αμερικανός δραματουργός πραγματεύεται έντονα, και με καθαρά κυριαρχούσα διάθεση, το στοιχείο της απέραντης ταξικής διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα στους καρβουνιάρηδες, τους θεριστές των αμπαριών στα καράβια, στο λεβητοστάσιο (αυτούς δηλαδή που ολημερίς φτυαρίζουν και ρίχνουν το κάρβουνο στους τεράστιους φούρνους για να προχωρά το πλοίο) και στους άλλους, τους ιδιοκτήτες του «Τραστ του ατσαλιού», στον κ. Ντάγκλας, στην κόρη του Μίλντρετ και στη θεία του που τυχαίνει να είναι επιβαίνουσες του συγκεκριμένου καραβιού, ιδιοκτησίας του Ντάγκλας, διασχίζοντας τον ατελείωτο Ατλαντικό Ωκεανό. Το σκηνικό του έργου είναι εφιαλτικό, τα πάντα περιτριγυρίζονται απο ατσάλι, δείγμα της δύναμης του «μεγάλου αφεντικού»: οι υποτιθέμενες κουκέτες του πληρώματος, οι πάγκοι, τα έπιπλα, όλα ατσάλινα.

Η εικόνα που διαφαίνεται είναι αυτή ενός ασφυκτικού κλουβιού, όπου μέσα εκεί ζουν, περνούν μάλλον όλη τους τη ζωή, σαν τα άγρια θηρία, οι θερμαστές. Ο τρόπος που ο Ευγένιος Ο' Νηλ σκιαγραφεί τους κεντρικούς του χαρακτήρες και χειρίζεται τα θέματα του, αυτή η απόλυτη αίσθηση του ρεαλισμού που τον διακρίνει, είναι σίγουρο πως τον κατατάσσουν στους κορυφαίους συγγραφείς του παγκόσμιου θεάτρου στον 20ό αιώνα και αναμφισβήτητα, στους μέγιστους δραματουργούς του Αμερικανικού Θεάτρου, δίπλα στον Τέννεσση Ουίλλιαμς, τον Κλίφορντ Οντές, τον Θόρτον Ουάιλντερ, τον Άρθουρ Μίλλερ, τον Έντουαρντ Άλμπη.

Απόσπασμα:

ΜΙΛΝΤΡΕΝΤ
(με απάθεια σχεδόν) Σε σιχαίνομαι, θεία. (Κοιτώντας την κριτικά) Ξέρεις, τελικά, τι μου θυμίζεις; Μια παγωμένη πουτίγκα χοιρινού, με φόντο ένα λινό τραπεζομάντιλο στην κουζίνα ενός – καλά, οι δυνατότητες παρομοιώσεων καταντούν τόσο βαρετές τελικά! (Κλείνει τα μάτια)
ΘΕΙΑ
(με πικρό γέλιο) Χρυσή μου, merci για την ευθύτητά σου! Αλλά, μια και ΕΙΜΑΙ και ΠΡΕΠΕΙ να παριστάνω τον κηδεμόνα σου – τουλάχιστον κατ’ όψιν – ας συνάψουμε ένα είδος εκεχειρίας. Από μέρους μου, είσαι ελεύθερη να υιοθετείς οποιαδήποτε πόζα εκκεντρικότητας σου αρμόζει – αρκεί να παρατηρείς και τις χαρές της ζωής –
ΜΙΛΝΤΡΕΝΤ
(μακρόσυρτα, βαρετά) Τις… βλακείες της ζωής, είπες;
ΘΕΙΑ
(συνεχίζει σαν να μην άκουσε) Αφού εξάντλησες όλη σου την αιμοβόρα συγκινησιακή φόρτιση στη διάρκεια της Κοινωνικής Εργασίας που προσέφερες στις Ανατολικές περιοχές της Νέας Υόρκης – Χριστέ μου, πόσο θα πρέπει να σε μίσησαν οι φτωχοί εκείνοι άνθρωποι, τους οποίους έκανες ακόμα φτωχότερους! – τώρα, έχεις βάλει σκοπό της ζωής σου να περιηγηθείς σε όλες τις φτωχογειτονιές, διεθνώς. Πραγματικά, εύχομαι το White Chapel να σου παράσχει το απαραίτητο τονωτικό φάρμακο για τα νεύρα! Μόνο πρόσεχε καλά: ΜΗ μου ζητήσεις να τρέχω από πίσω σου ΚΑΙ σ’ εκείνα τα μέρη.
Είπα ήδη στον πατέρα σου πως αυτό ΔΕΝ το κάνω! Μισώ τη διαστροφή! Θα προσλάβουμε ένα στρατό, αν θέλεις, από ιδιωτικούς ντεντέκτιβ και θα μπορείς να κάνεις έρευνες ελεύθερα – θα σου επιτρέπουν εκείνοι να δεις ό,τι θες!
ΜΙΛΝΤΡΕΝΤ
(διαμαρτύρεται μ’ ένα είδος ειλικρινούς σοβαρότητας) Σε παρακαλώ πολύ, να μη γελοιοποιείς τις προσπάθειες που κάνω να ανακαλύψω πώς ζει ο άλλος μισός πληθυσμός! Τουλάχιστον, αναγνώρισέ μου, έστω και λίγο, σ’ αυτόν τον τομέα, ένα ανεπαίσθητο ίχνος ειλικρίνειας. Θα ήθελα πραγματικά να τους βοηθήσω. Θέλω να φανώ σε κάτι χρήσιμη σ’ αυτόν τον κόσμο. Εγώ φταίω που δεν ξέρω το πώς; Θα μου άρεσε να είμαι ειλικρινής, να αγγίξω κάπου τη ζωή.
(Βαριεστημένα και κάπως πικρόχολα) Όμως, φοβάμαι πως δεν έχω ούτε τη ζωτικότητα, ούτε το σθένος και την ακεραιότητα που χρειάζονται. Όλα αυτά είχαν χαθεί στο σόι μας, προτού να γεννηθώ εγώ. Οι υψικάμινοι του παππού, βγάζοντας φλόγες στον αέρα, λιώνοντας το ατσάλι, απέφεραν εκατομμύρια – μετά ήρθε ο πατέρας, που διατήρησε αυτές τις οικογενειακές επιχειρήσεις με τις φωτιές, κερδίζοντας περισσότερα εκατομμύρια – και στην άκρη αυτής της ουράς, εγώ, βρέφος. Δεν είμαι τίποτ’ άλλο, παρά ένα φθαρμένο προϊόν  της διαδικασίας Μπέσσεμερ – όπως και τα εκατομμύρια. Ή, καλύτερα, κληρονομώ το ήδη αποκτημένο χαρακτηριστικό, της υπεραξίας, τον πλούτο, αλλά καθόλου την ενέργεια ή, ακόμα, και τη δύναμη του ατσαλιού που το έφτιαξε. Με γέννησε το χρυσάφι, αλλά αυτό το ίδιο με καταράστηκε κιόλας, όπως λένε στη γλώσσα του Ιπποδρόμου – μια κατάρα πολύπλευρη, τελικά. (Γελάει άκεφα)

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΑΞΗ, Σελ. 24,25,26