Ο Εικοστός αιώνας είναι η πιο αντιπροσωπευτική και άρτια σύνθεση της Αξιώτη. Ιστορικές πληροφορίες, προσωπικές μαρτυρίες και ατομικά βιώματα συνδυάζονται σε μια απόπειρα μυθιστορηματικής αποτύπωσης των εθνικών περιπετειών από το 1916 ως το 1946.
---
Το μυθιστόρημα Εικοστός αιώνας είναι κατά σειρά το τρίτο της Μέλπως Αξιώτη και γράφτηκε από τον Οκτώβριο ως το Νοέμβριο του 1946, λίγους μήνες πριν η συγγραφέας υποχρεωθεί να καταφύγει στη Γαλλία. Η πρώτη έκδοση κυκλοφόρησε τα Χριστούγεννα του 1946 από τις εκδόσεις Ίκαρος. Η δεύτερη έκδοση στοιχειοθετείται το Νοέμβριο του 1966 στο τυπογραφείο Δ. Παπαδοπούλου και Σία για λογαριασμό των εκδόσεων Θεμέλιο.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε επίσης στα γαλλικά (XXe siècle, 1949) από τις εκδόσεις La Bibliothèque Française με πρόλογο του διευθυντή Louis Aragon (και αναδημοσιεύτηκε σε 25 συνέχειες στο εβδομαδιαίο περιοδικό La vie ouvrière), στα βουλγαρικά (XX-Jat Vek, 1949), στα ιταλικά (La vita non muore [= Η ζωή δεν πεθαίνει], 1949), στα γερμανικά (Tränen und Marmor [= Δάκρυα και μάρμαρα], 1949) με πρόλογο της Anna Seghers και στα ρωσικά (1950). Παντού γνώρισε επιτυχία.
Ο Εικοστός αιώνας είναι η πιο αντιπροσωπευτική και άρτια σύνθεση των στοιχείων που χαρακτηρίζουν το συγγραφικό έργο της Αξιώτη κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου: ιστορικές πληροφορίες, όπως αυτές που συνέθεσαν τα Χρονικά του 1945, προσωπικές μαρτυρίες, όπως αυτές που έδωσαν υλικό για μια σειρά δέκα διηγημάτων στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα (1945-46), και ατομικά βιώματα συνδυάζονται σε μια απόπειρα μυθιστορηματικής αποτύπωσης των εθνικών περιπετειών από το 1916 ως το 1946.
[από το σημείωμα των επιμελητών της έκδοσης]