ΒΑΚΑΛΟ, ΕΛΕΝΗ

(1921, 2001)

Η Ελένη Σταυρινού Βακαλοπούλου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, από Νισύριους γονείς. Σε ηλικία δύο χρόνων εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ειδικεύτηκε στην Ιστορία της τέχνης στη Σορβόννη και παρακολούθησε σεμινάρια ανθρωπιστικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Εργάστηκε για μικρό χρονικό διάστημα στη μέση εκπαίδευση. Το 1944 παντρεύτηκε το ζωγράφο και σκηνογράφο Γιώργο Βακαλόπουλο. Μαζί ίδρυσαν τη Σχολή Διακοσμητικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Βακαλό, όπου ως το 1990 δίδασκε Ιστορία της Τέχνης και Στοιχεία Οπτικής Αντίληψης. Από την ίδρυση της Σχολής ως το θάνατό της παρέμεινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Σχολής. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη διδασκαλία της Ιστορίας Τέχνης και συνεργάστηκε ως τεχνοκριτικός με πολλές εφημερίδες, κυρίως με Τα Νέα, πολλά περιοδικά, Νέα Γράμματα, Καινούρια Εποχή, Κριτική, Ζυγός και με την Ελληνική Ραδιοφωνία. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση. Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1944 στο περιοδικό Νέα Γράμματα. Το 1945 εξέδωσε την πρώτη ποιητική της συλλογή, Θέμα και παραλλαγές. Το 1948, εκδόθηκε η δεύτερη συλλογή της, Αναμνήσεις από μια εφιαλτική πολιτεία, ενώ σταθμό στην ποιητική της πορεία αποτέλεσε η συλλογή Στη Μορφή των θεωρημάτων 1951. Ακολούθησαν πολλά συνθετικά ποιήματα, τα οποία αποτέλεσαν μια ενότητα και εκδόθηκαν συγκεντρωτικά το 1981 Πριν από τον λυρισμό . Επηρεασμένη αρχικά από τον υπερρεαλισμό, η Βακαλό πολύ γρήγορα διαμόρφωσε το προσωπικό ποιητικό της ιδίωμα, σημαδεμένο από την ενασχόλησή της με τις εικαστικές τέχνες. Γλωσσοκεντρική και φιλοσοφική μαζί, η ποίησή της θέλει να ξαναονομάσει τα πράγματα, όπως χαρακτηριστικά έλεγε η ίδια. Ήταν μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών και της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών. Το 1991 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή Γεγονότα και ιστορίες της κυρα Ροδαλίνας. Από το 1994 ήταν μέλος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης. Έχει επίσης τιμηθεί με το Βραβείο Ακαδημίας το 1997, ενώ το 1998 της απενεμήθη ο τίτλος της Επίτιμου Διδάκτορος του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2000 της απενεμήθη ο τίτλος της Επίτιμου Διδάκτορος του Πανεπιστημίου του Derby. Να σημειώσουμε ενδεικτικά ορισμένα τεχνοκριτικά της έργα, τα οποία διακρίνονται για τις καινοτόμες αντιλήψεις τους: Εισαγωγή σε θέματα ζωγραφικής, 1960 Δώδεκα μαθήματα για τη σύγχρονη τέχνη, 1970 Η έννοια των μορφών, 1975 Ρυθμοί και όροι της ευρωπαϊκής τέχνης, 1980.

Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν τα έργα της

μελέτες

Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα.

Τόμος Α΄. Αφαίρεση 1981 εξαντλημένο

Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα.

Τόμος Β΄. Εξπρεσιονισμός-υπερρεαλισμός 1982 εξαντλημένο

Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα.

Τόμος Γ΄. Ο μύθος της ελληνικότητας 1983

Η φυσιογνωμία της μεταπολεμικής τέχνης στην Ελλάδα.

Τόμος Δ΄. Μετά την Αφαίρεση 1985 εξαντλημένο