ΔΟΥΚΑΣ, ΣΤΡΑΤΗΣ

ΔΟΥΚΑΣ, ΣΤΡΑΤΗΣΟ Στρατής Δούκας (1895-1983) γεννήθηκε στα Μοσχονήσια της Μικράς Ασίας, όπου τελείωσε το σχολαρχείο. Πήγε γυμνάσιο στο Αιβαλί και εκεί γνωρίστηκε με τον Φώτη Κόντογλου. Το 1912, γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγκατοίκησε με τον Φώτη Κόντογλου, αλλά διέκοψε τις σπουδές του με την κήρυξη του πολέμου. Αφού ταξίδεψε στη Λέσβο και στο Άγιο Όρος, το 1913 οργάνωσε μαζί με τον φίλο του Αντώνη Πρωτοπάτση λαογραφικές μελέτες στη Μυτιλήνη και το 1916 κατατάχτηκε εθελοντικά στην Εθνική Άμυνα. Πολέμησε στη Μακεδονία και στη Μικρασία, όπου τραυματίστηκε και αποστρατεύτηκε το 1923. Στη συνέχεια, κύριο μέλημά του ήταν η διάδοση της λαικής τέχνης και της βιοτεχνίας της Μικράς Ασίας στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα οργάνωνε εκθέσεις με έργα του Φώτη Κόντογλου και του Σπύρου Παπαλουκά. Υπήρξε βασικό στέλεχος των περιοδικών Φιλική Εταιρεία και Φραγγέλιο, καλλιτεχνικός διευθυντής της εταιρείας Αγγειοπλαστικής της Κιουτάχειας και συνεργάστηκε με εφημερίδες της Θεσσαλονίκης και της Μυτιλήνης. Το 1927 αρρώστησε σοβαρά και νοσηλεύτηκε στη Θεσσαλονίκη. Άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική. Γύριζε τη Μακεδονία, αποκομίζοντας υλικό για μια δημοσιογραφική έρευνα, κάποιους πίνακες και το σημαντικότερο αφήγημά του, Η ιστορία ενός αιχμαλώτου. Πρόκειται για μια ιστορία εκτοπισμού, εντοπισμένη στη Μικρασία, η οποία όμως, με τη δραματικότητα και τη γνήσια λαϊκότητά της, αποτυπωμένημε ιδιαίτερη ένταση και στο λόγο του κειμένου, αποκτά οικουμενικές διαστάσεις. Από το 1929, συνεργάζεται ως δημοσιογράφος με αρκετές αθηναϊκές εφημερίδες και δημοσιεύει κείμενά του στο περιοδικό Κύκλος. Το 1931 έρχεται σε επαφή με το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά και γνωρίζεται με το Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη. Το 1934 πρωτοστατεί στην ίδρυση της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Το 1935, συνεργάζεται στην ίδρυση του περιοδικού Το τρίτο μάτι με τους Δημήτρη Πικιώνη, Σπύρο Παπαλουκά, Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα και Σωκράτη Καραντινό. Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρετεί ως αξιωματικός. Επιστρέφοντας στην Αθήνα το 1942, παντρεύεται τη Δήμητρα Δούκα, επίσης λογοτέχνη. Προσχωρεί στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ και βασανίζεται για τη δράση του από τους Γερμανούς. Μετά την Απελευθέρωση, εργάζεται στα ιατρεία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Συνεργάζεται με πολλά περιοδικά και διατελεί διευθυντής των Ελληνικών Γραμμάτων και γενικός γραμματέας της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Προβλήματα υγείας τον καθηλώνουν στο κρεβάτι το 1962 και ως το θάνατό του. Συνεχίζει ωστόσο να συνεργάζεται με περιοδικά, κυρίως τη Διαγώνιο, και ολοκληρώνει τα έργα του Οδοιπόρος και Ενώτια, αλλά και τα κείμενά του για τον Χαλεπά. Υπέστη διώξεις από τη χούντα και κατέληξε στο γηροκομείο. Ένα χρόνο πριν το θάνατό του αναγορεύεται επίτιμος πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, επίτιμο μέλος του Pen Club και επίτιμος δημότης Ζωγράφου. Στο Πνευματικό Κέντρο Ζωγράφου υπάρχει ένα μικρό μουσείο με χειρόγραφα και σχέδιά του.